Gujarat Board GSEB Solutions Class 6 Sanskrit Chapter 8 काकस्य चातुर्यम् Textbook Exercise Important Questions and Answers, Notes Pdf.
Gujarat Board Textbook Solutions Class 6 Sanskrit Chapter 8 काकस्य चातुर्यम्
GSEB Solutions Class 6 Sanskrit काकस्य चातुर्यम् Textbook Questions and Answers
1. Pronounce the following words orally:
નીચેના શબ્દોનું શુદ્ધ ઉચ્ચારણ કરો :
शावकैः, दुष्टसर्पः, विचिन्त्य, सुवर्णहारम्, चिन्तयति
उत्तर:
(With the help of your Sanskrit teacher pronounce each word clearly and loudly thrice.)
(તમારા સંસ્કૃત શિક્ષકના માર્ગદર્શન હેઠળ આ શબ્દોનું ત્રણ વાર સ્પષ્ટ અને શુદ્ધ ઉચ્ચારણ કરો.)
2. Complete the following sentences. Follow the example:
ઉદાહરણમાં દર્શાવ્યા મુજબ નીચેના વાક્યો પૂર્ણ કરો :
Example : ઉદાહરણ :
- सर्पः ………………………………………. वसति। (कोटरम्)
Answer:
सर्पः कोटरे वसति।
प्रश्न 1.
सिंहः ………………………………………. वसति। (वनम्)
Answer:
सिंहः वने वसति।
प्रश्न 2.
मनुष्यः ………………………………………. वसति। (नगरम्)
Answer:
मनुष्यः नगरे वसति।
प्रश्न 3.
खगः ………………………………………. वसति। (नीड:)
Answer:
खगः नीडे वसति।
प्रश्न 4.
वानरः ………………………………………. वसति। (वृक्षः)
Answer:
वानरः वृक्षे वसति।
प्रश्न 5.
मत्स्यः ………………………………………. वसति। (जलम्)
Answer:
मत्स्यः जले वसति।
(Make verb-forms as shown in the example and translate them :
Example:
- वस् – to stay (live)
वसति – stays (lives)
1. गच्छ – to go
गच्छति – goes
2. आगच्छ – to come
आगच्छति – comes
3. खाद् – to eat
खादति – eats
4. पश्य् – to see
पश्यति – sees
5. वद् – to say (speak)
वदति – says (speaks)
6. क्षिप् – to throw
क्षिपति – throws
7. नय् – to take
नयति – takes
8. अपहर् – to pick up (rob)
अपहरति – picks, up (robs)
3. Complete the following sentences. Follow the example:
ઉદાહરણમાં દર્શાવ્યા મુજબ લખો :
Example: ઉદાહરણ :
- काकः ………………………………………. प्रति गच्छति। (नदी)
Answer:
काकः नदी प्रति गच्छति।
प्रश्न 1.
छात्रः ………………………………………. प्रति गच्छति। (शाला)
Answer:
छात्रः शालां प्रति गच्छति ।
प्रश्न 2.
कृषिकः ………………………………………. प्रति गच्छति। (क्षेत्र)
Answer:
कृषिकः क्षेत्रं प्रति गच्छति
प्रश्न 3.
व्याघ्रः ………………………………………. प्रति गच्छति। (वन)
Answer:
व्याघ्रः वनं प्रति गच्छति।
प्रश्न 4.
हंसः ………………………………………. प्रति गच्छति। (सरोवर)
Answer:
हंसः सरोवरं प्रति गच्छति ।
4. write the following sentences in legible handwriting:
નીચેનાં વાક્યો સુવાચ્ય અક્ષરે લખો :
- एकस्मिन् वने एकः वटवृक्षः अस्ति।
- एकः दुष्टः सर्पः शावकं खादति।
- तस्याः सुवर्णहारः नदीतीरे अस्ति।
- सैनिकः काकस्य पृष्ठे आगच्छति।
- सैनिकः सर्प मारयति।
Write the given sentences in a neat and legible hand in your notebook.
(ઉપરનાં વાક્યો તમારી નોંધપોથીમાં સુંદર, મરોડદાર અને સુવાચ્ય અક્ષરે લખો.)
5. write down the words that your teacher dictates from the lesson.
તમારા શિક્ષક પાઠમાંથી જે શબ્દો બોલે તે શબ્દો અહીં લખો :
Sanskrit Digest Std 6 GSEB काकस्य चातुर्यम् Important Questions and Answers
1. Answer each of the following questions in one sentence in Sanskrit :
प्रश्न 1.
वटवृक्षः कुत्र अस्ति?
उत्तर:
वटवृक्षः एकस्मिन् वने अस्ति।
प्रश्न 2.
काकस्य पत्नी कैः सह वसति?
उत्तर:
काकस्य पत्नी शावकैः सह वसति।
प्रश्न 3.
सर्पः कुत्र वसति?
उत्तर:
सर्पः वृक्षस्य अधः कोटरे वसति।
प्रश्न 4.
नदीतीरे राजकुमारी किं करोति?
उत्तर:
नदीतीरे राजकुमारी स्नानं करोति।
प्रश्न 5.
सुवर्णहारः कुत्र अस्ति?
उत्तर:
सुवर्णहारः नदीतीरे अस्ति।
प्रश्न 6.
चतुरः काकः किम् अपहरति?
उत्तर:
चतुरः काकः सुवर्णहारम् अपहरति।
प्रश्न 7.
काकः सुवर्णहारं कुत्र क्षिपति?
उत्तर:
काकः सुवर्णहारं कोटरे क्षिपति।
प्रश्न 8.
सैनिकः कोटरे किं पश्यति?
उत्तर:
सैनिकः कोटरे सुवर्णहारं सर्पं च पश्यति।
प्रश्न 9.
सैनिकः प्रथमं किं करोति?
उत्तर:
सैनिकः प्रथमं सर्प मारयति।
प्रश्न 10.
सैनिकः अनन्तरं किं करोति?
उत्तर:
सैनिकः अनन्तरं सुवर्णहारं नयति।
प्रश्न 11.
वृक्षस्य अधः सर्प दृष्टवा काकः किं वदति?
उत्तर:
वृक्षस्य अधः सर्प दृष्टवा काकः वदति ‘अहो, एषः दुष्टसर्पः शावकं खादति।’
2. Answer each of the following questions in English:
Question 1.
Who lived in the hollow under the tree?
ઝાડની નીચે બખોલમાં કોણ રહેતું હતું?
Answer:
Under the tree, there was a snake in the hollow.
ઝાડની નીચે બખોલમાં એક સાપ રહેતો હતો.
Question 2.
What has the princess come to do on the river bank?
રાજકુમારી નદીકાંઠે શું કરવા આવી છે?
Answer:
The princess has come to bathe on the river bank.
રાજકુમારી નદીકાંઠે સ્નાન કરવા આવી છે.
Question 3.
Who lifts the princess’s gold necklace?
રાજકુમારીનો સોનાનો હાર કોણ ઉપાડી જાય છે?
Answer:
A smart crow lifts a princess’s gold necklace.
ચતુર કાગડો રાજકુમારીનો સોનાનો હાર ઉપાડી જાય છે.
Question 4.
Where does the crow throw the gold necklace?
કાગડો સોનાનો હાર ક્યાં નાખે છે?
Answer:
The crow throws the gold necklace under a tree.
કાગડો સોનાનો હાર ઝાડની નીચે બખોલમાં નાખે છે.
Question 5.
What does a soldier think about seeing a gold necklace and a snake?
સૈનિક સોનાનો હાર અને સાપ જોઈને શું વિચારે છે?
Answer:
The soldier looks at the gold necklace and the snake and thinks, ‘Hey! First I kill the snake and then I take the necklace.’
સૈનિક સોનાનો હાર અને સાપ જોઈને વિચારે છે કે, “અરે! પહેલાં હું સાપને મારી નાખ્યું અને પછી હાર લઈ જાઉં છું.”
3. Find the correct option from the given options to answer each of the following questions :
प्रश्न 1.
एकस्मिन् वने एकः …………………………………………….. अस्ति।
A. वटवृक्षः
B. वृक्षौ
C. वृक्षाः
D. पिप्पलः
Answer:
A. वटवृक्षः
प्रश्न 2.
सर्पः एक …………………………………………….. खादति।
A. फलम्
B. पुष्पम्
C. शावक
D. शावकम्
Answer:
D. शावकम्
प्रश्न 3.
एकः शावकः …………………………………………….. नास्ति।
A. वृक्षे
B. नीडे
C. स्थाने
D. कोटरे
Answer:
B. नीडे
प्रश्न 4.
काकः …………………………………………….. प्रति गच्छति।
A. वृक्षम्
B. गृहम्
C. नदीम्
D. जलम्
Answer:
C. नदीम्
प्रश्न 5.
चतुरः काकः …………………………………………….. अपहरति।
A. सुवर्णहारम्
B. कंकणम्
C. मुद्रिकाम्
D. भूषणम्
Answer:
A. सुवर्णहारम्
प्रश्न 6.
सैनिकः काकस्य पृष्ठे ……………………………………………..
A. गच्छति
B. पतति
C. चलति
D. आगच्छति
Answer:
D. आगच्छति
प्रश्न 7.
सैनिकः सर्प ……………………………………………..
A. नयति
B. मारयति
C. वदति
D. पश्यन्ति
Answer:
B. मारयति
प्रश्न 8.
एकदा काकः कया सह आहारार्थं गच्छति?
A. राजकुमार्या
B. मित्रेण
C. भार्यया
D. शावकेन
Answer:
C. भार्यया
प्रश्न 9.
वटवृक्षस्य अधः कः वसति?
A. एकः काकः
B. एकः सर्पः
C. एक बक:
D. एक सैनिक:
Answer:
B. एकः सर्पः
प्रश्न 10.
‘कञ्चित् उपायं करोमि।’ – एतत् वाक्यं कः वदति?
A. काकस्य पत्नी
B. सैनिक:
C. सर्पः
D. काकः
Answer:
D. काकः
प्रश्न 11.
Where is a banyan tree located?
A. on the river bank
B. on the village square
C. in a forest
D. near a palace
Answer:
C. in a forest
प्रश्न 12.
Who eats crow’s cubs near a palace?
A. Soldier
B. Cat
C. Snake
D. Mangoose
Answer:
C. Snake
प्रश्न 13.
What does the word ‘शावकम्’ mean?
A. Crow
B. Snake
C. Baby
D. Babies
Answer:
C. Baby
प्रश्न 14.
What does the word ‘कोटरः’ mean?
A. Babies
B. Coat
C. Nest
D. Hollow
Answer:
D. Hollow
प्रश्न 15.
What does the word ‘नीडः’ mean?
A. Nest
B. Behind
C. Then
D. Now
Answer:
A. Nest
4. Write the Sanskrit word of the English words given below:
- Crow
- Wife
- Baby
- Under
- Hollow
- Then
- Nest
- Towards
- Then, Afterwards
- With
- Now
- Behind
- In
Answer:
- काकः
- भार्या
- शावकम्
- अधः
- कोटरः
- तदा
- नीडः
- प्रति
- अनन्तरम्
- सह
- अधुना
- पृष्ठः
- अन्तः
5. Find the synonyms of the following Sanskrit
- काकः – पिकः/वायसः
- पत्नी – भार्या, दाराः/दुहिता
- शावकम् – नरः/ अपत्यम्
- कोटरः – दरः, बिलः/ गृहः
- सर्पः – भुजङ्गः/ नगः
- नदी – आपगा / शारदा
- वनम् – क्रीडाङ्गणम् / अरण्यम्
- वृक्षः – तरुः, द्रुमः/ पयः
- सैनिकः – कृषकः/ भटः
- प्रथमम् – आद्यम् / अन्तम्
- सह – खलु /समम्
उत्तर:
- वायसः
- भार्या, दाराः
- अपत्यम्
- दरः, बिलः
- भुजङ्गः
- आपगा
- अरण्यम्
- तरुः, द्रुमः
- भटः
- आद्यम्
- समम्
6. Make the sentences as shown in the following example:
Example :
- Towards River –
Answer:
नदीं प्रति
Question 1.
Towards forest –
Answer:
वनं प्रति
Question 2.
Towards school –
Answer:
शाला प्रति
Question 3.
Towards lake –
Answer:
सरोवरं प्रति
Question 4.
Towards mountain –
Answer:
पर्वतं प्रति
Question 5.
Towards garden –
Answer:
उद्यानं प्रति
Question 6.
Towards tree –
Answer:
वृक्षं प्रति
7. Find out the Sanskrit translation of the following sentences :
(1) A crow lives there.
तत्र एकः काकः वसति।
ત્યાં એક કાગડો રહે છે.
(2) One young ones is not in the nest.
एकः शावकः नीडे नास्ति।
એક બચ્ચે માળામાં નથી.
(3) A soldier kills the snake.
सैनिकः सर्प मारयति।
સૈનિક સાપને મારે છે.
(4) A soldier takes the necklace.
सैनिकः हारं नयति।
સૈનિક હાર લઈ જાય છે.
(5) The soldier goes behind the crow.
सैनिकः काकस्य पृष्ठे आगच्छति।
સૈનિક કાગડાની પાછળ આવે છે.
8. Who speaks the following sentences? Write the character’s name in the box given against the sentences :
- अहो सर्पः मृतः! – ……………………
- प्रथमं सर्प मारयामि। – ……………………
- अधुना सुखेन वसामि। – ……………………
- अहो, एषः दुष्टसर्पः शावकं खादति। – ……………………
- अनन्तरं हारं नयामि। – ……………………
उत्तर:
- अहो सर्पः मृतः! – काकः
- प्रथमं सर्प मारयामि। – सैनिकः
- अधुना सुखेन वसामि। – काकः
- अहो, एषः दुष्टसर्पः शावकं खादति। – काकः
- अनन्तरं हारं नयामि। – सैनिकः
9. Mark ✓ against of the correct sentences and ✗ against the wrong sentences given below:
- काकः वदति – अहो, एषः दुष्टसर्पः शावकं खादति।
- काकस्य पृष्ठे राजकुमारी आगच्छति।
- चतुरः काकः सुवर्णहारम् अपहरति।
- नीडे एकः शावकः वसति।
- राजकुमारी जले स्नानं करोति।
- सैनिकः काकं मारयति हारं नयति।
उत्तर:
- काकः वदति – अहो, एषः दुष्टसर्पः शावकं खादति। ✓
- काकस्य पृष्ठे राजकुमारी आगच्छति। ✗
- चतुरः काकः सुवर्णहारम् अपहरति। ✓
- नीडे एकः शावकः वसति। ✗
- राजकुमारी जले स्नानं करोति। ✓
- सैनिकः काकं मारयति हारं नयति। ✗
10. Write answer of each of the following question as per the example in Sanskrit :
Example :
- कः शावकं खादति?
उत्तर:
सर्पः शावकं खादति।
प्रश्न 1.
काकः किं पश्यति?
उत्तर:
काकः सर्प पश्यति।
प्रश्न 2.
काकस्य पृष्ठे कः आगच्छति?
उत्तर:
काकस्य पृष्ठे सैनिकः आगच्छति।
प्रश्न 3.
काकः भार्यया सह कुत्र वसति?
उत्तर:
काकः भार्यया सह वटवृक्षे वसति।
प्रश्न 4.
कः सर्प मारयति?
उत्तर:
सैनिकः सर्प मारयति।
प्रश्न 5.
सर्पः कुत्र वसति?
उत्तर:
सर्पः कोटरे वसति।
प्रश्न 6.
कः सुवर्णहारम् अपहरति?
उत्तर:
काकः सुवर्णहारम् अपहरति।
11. Arrange the following sentences according to chronological order :
- काकः नदी प्रति गच्छति।
- एकस्मिन् वने एकः वटवृक्षः अस्ति।
- तदा सर्पः एकं शावकं खादति।
- अधुना सुखेन वसामि।
- तत्र राजकुमारी स्नानं करोति।
- काकः स्वर्णहारं कोटरस्य अन्तः क्षिपति।
उत्तर:
- एकस्मिन् वने एकः वटवृक्षः अस्ति।
- तदा सर्पः एकं शावकं खादति।
- काकः नदी प्रति गच्छति।
- तत्र राजकुमारी स्नानं करोति।
- काकः स्वर्णहारं कोटरस्य अन्तः क्षिपति।
- अधुना सुखेन वसामि।
12. Transcribe the following text in beautiful writing and translate it into English:
एकदा काकः भार्यया सह आहारार्थं गच्छति। तदा सर्पः एकं शावकं खादति। काकः आगच्छति पश्यति च। एकः शावकः नीडे नास्ति। वृक्षस्य अधः सर्प दृष्ट्वा काकः वदति।
(The students will transcribe the above text beautifully in their notebook and write its translation.)
(વિદ્યાર્થીમિત્રો, પોતાની નોંધપોથીમાં ઉપરના ગદ્યખંડનું સુંદર અક્ષરે અનુલેખન કરશે પછી તેનો અનુવાદ લખશે.)
Answer:
Once the crow goes with his wife for food. At that time the snake eats a young one. The crow comes and sees that one young one is not in the nest. Seeing the snake under the tree the crow says.
એક દિવસ કાગડો પત્ની (કાગડી) સાથે ખોરાક માટે જાય છે. ત્યારે સાપ એક બચ્ચાને ખાઈ જાય છે. કાગડો આવે છે અને જુએ છે, એક બચ્ચે માળામાં નથી. ઝાડની નીચે સાપને જોઈને કાગડો બોલે છે.
काकस्य चातुर्यम् Summary in English
Glossary :
Translation : There is a banyan tree in a forest. A crow lives there. The crow’s wife (female crow) also lives there herself with the young ones. A snake lives in a hollow under the tree.
Glossary :
Translation : Once the crow goes with his wife for food. At that time the snake eats a young one.
Glossary :
Translation : The crow comes and sees that one young one (chick) is not in the nest. Seeing the snake under the tree the crow says – ‘Oh! this cruel snake eats the chicks. (I) (must) do something. (I must find a solution.)’ Thinking thus the crow goes towards the river.
Glossary :
Translation : There a princess is taking a bath. Her gold necklace is on the river bank. The clever crow picks up (robs) the gold necklace.
Glossary :
Translation: The crow drops the gold necklace inside the hollow. The soldier goes after the crow. He sees the gold necklace and the snake inside the hollow. He thinks, ‘Oh! I (will) kill the snake first (and) then take the necklace.’
Glossary :
Translation : The soldier kills the snake (and) takes the necklace. The crow says, ‘Wow, the snake is dead! Now, I live happily.’
काकस्य चातुर्यम् Summary in Gujarati
ચિત્ર – 1 
અનુવાદઃ એક વનમાં એક વડનું ઝાડ છે. ત્યાં એક કાગડો રહે છે. કાગડાની પત્ની (કાગડી) બચ્ચાંઓ સાથે ત્યાં જ રહે છે. તે ઝાડની નીચે બખોલમાં એક સાપ રહે છે.
ચિત્ર – 2 
અનુવાદઃ એક દિવસ કાગડો પત્ની (કાગડી) સાથે ખોરાક માટે જાય છે. ત્યારે સાપ એક બચ્ચાને ખાઈ જાય છે.
ચિત્ર – 3 
અનુવાદઃ કાગડો આવે છે અને જુએ છે, એક બચ્ચે માળામાં નથી. ઝાડની નીચે સાપને જોઈને કાગડો બોલે છે – “અરે! આ દુષ્ટ સાપ બચ્ચાને ખાઈ ગયો છે. (હું) કોઈ ઉપાય કરું છું.’ એમ વિચારીને કાગડો નદી તરફ જાય છે.
ચિત્ર – 4 
અનુવાદઃ ત્યાં રાજકુમારી સ્નાન કરે છે. તેનો સોનાનો હાર નદીકાંઠે છે. ચતુર કાગડો સોનાનો હાર ઉપાડી જાય છે.
ચિત્ર – 5 
અનુવાદઃ કાગડો સોનાનો હાર બખોલની અંદર નાખે છે. સૈનિક કાગડાની પાછળ આવે છે. (તે) બખોલમાં સોનાનો હાર અને સાપને જુએ છે. તે વિચારે છે, “અરે! પહેલાં હું સાપને મારી નાખું છું (અને) પછી હાર લઈ જાઉં છું.”
ચિત્ર – 6 
અનુવાદઃ સૈનિક સાપને મારી નાખે છે (અને) હાર લઈ લે છે. કાગડો બોલે છે, વાહ, સાપ મરી ગયો! હવે હું સુખેથી રહીશ.”