Gujarat Board GSEB Solutions Class 7 Sanskrit Chapter 5 चटक! चटक! Textbook Exercise Important Questions and Answers, Notes Pdf.
Gujarat Board Textbook Solutions Class 7 Sanskrit Chapter 5 चटक! चटक!
GSEB Solutions Class 7 Sanskrit चटक! चटक! Textbook Questions and Answers
1. Pronounce the following words orally:
નીચેના શબ્દોનું મોટેથી ઉચ્ચારણ કરો:
चि, चि, निवससि, वारयिता, मातापितराविह, खिन्नोऽहम्, बहुधान्यम्, मधुरालापम्
Answer:
(Speak these words three times in clear and correct pronunciation under the guidance of your Sanskrit teacher.)
(તમારા સંસ્કૃત શિક્ષકના માર્ગદર્શન હેઠળ આ શબ્દોનું સ્પષ્ટ અને શુદ્ધ ઉચ્ચારણ ત્રણ વાર કરો.)
2. Match the birds with their colour.
પક્ષીની સામે યોગ્ય રંગનાં નામનાં જોડકાં જોડો.
उत्तर:
- हंसः – श्वेतः
- कोकिलः – कृष्णः
- शुकः – हरितः
- कपोतः – कापोतः
- मयूरः – चित्रितः।
3. Fill in the blanks :
ખાલી જગ્યા પૂરો:
- चटक: __________________ निवसति।
- चटकः __________________ खादति।
- चटकः __________________ विहरति।
- चटकः __________________ वदति।
उत्तर:
- चटक: नीडे निवसति।
- चटकः मधुराणि फलानि खादति।
- चटकः विमले विपुले गगने विहरति।
- चटकः चिवँ, चिवँ चिवँ, वदति ।
4. Find out other verbs from the poem as shown in the example, write them and pronounce them :
ઉદાહરણમાં આપેલ ક્રિયાપદ જેવાં અન્ય ક્રિયાપદો કાવ્યમાંથી શોધીને લખો અને બોલો:
Example : ઉદાહરણ :
कूजसि, निवससि
उत्तर:
डयसे, खादसि, विहरसि
5. Replace the underlined words with those given in the brackets and frame other sentences :
રેખાંકિત શબ્દોના સ્થાને કૌંસમાં આપેલ શબ્દોનો ઉપયોગ કરીને અન્ય વાક્યો બનાવો:
- त्वं नीरं पिब। (दुग्धम्, रसम्, शीतपेयम्)
- त्वं चणकं स्वीकुरु। (पुस्तकम्, धनम्, पारितोषिकम्)
- त्वं चिवँ- चिवँ, वद। (गीतम्, श्लोकम्, संस्कृतम्)
Answer:
- त्वं दुग्धम् पिब। त्वं रसम् पिब। त्वं शीतपेयम् पिब।
- त्वं पुस्तकम् स्वीकुरु। त्वं धनम् स्वीकुरु। त्वं पारितोषिकम् स्वीकुरु।
- त्वं गीतम् वद। त्वं श्लोकम् वद। त्वं संस्कृतम् वद।
Activity: પ્રવૃત્તિ
- Visit the place where corn are thrown to feed the birds.
પક્ષીઘરની મુલાકાત લો. - Prepare a bird-book with the friends together.
તમારા મિત્રો સાથે મળીને પક્ષીપોથી બનાવો. - Discuss in group on use ofbirds in our life.
પક્ષીઓની આપણા જીવનમાં ઉપયોગિતા” વિષય ઉપર જૂથચર્ચા કરો. - Find out another Sanskit song on birds and sing it.
પક્ષી પરનું અન્ય સંસ્કૃત ગીત શોધો અને ગાન કરો. - Which birds corne to your courtyard ? Which of them do you like the most of all? Write down its speciaeities.
તમારા આંગણામાં કયાં કયાં પક્ષી આવે છે ? તેમાંથી તમને કયું પક્ષી સૌથી વધુ ગમે છે ? તેની વિશેષતા લખો.
Sanskrit Digest Std 7 GSEB चटक! चटक! Important Questions and Answers
1. Answer the following questions in one sentence each in Sanskrit :
प्रश्न 1.
चटकः किं कूजति / वदति?
Answer:
चटकः चिर्दै चि, कूजति / वदति
प्रश्न 2.
चटकः कुत्र निवसति?
Answer:
चटकः नीडे निवसति
प्रश्न 3.
चटकः सुखेन किं करोति?
Answer:
चटकः सुखेन डयते।
प्रश्न 4.
चटकः किं खादति?
Answer:
चटकः मधुराणि फलानि खादति।
प्रश्न 5.
चटकः कुत्र विहरति?
Answer:
चटकः विमले विपुले गगने विहरति
प्रश्न 6.
चटकः किं स्वीकरोति?
Answer:
चटकः चणकं स्वीकरोति ।
प्रश्न 7.
चटकः किं पिबति?
Answer:
चटकः नीरं पिबति
प्रश्न 8.
चटकः पुनः पुनः किं रटति?
Answer:
चटकः पुनः पुनः चि, चि चि, रटति
2. Answer each of the following questions in one sentence in English:
Question 1.
Where does the sparrow live?
Answer:
The sparrow lives in a nest.
Question 2.
In which type of sky does the sparrow fly?
Answer:
The sparrow flies in the clear, large sky.
Question 3.
Why is the child sad ?
Answer:
The child is sad because his parents are not at home and he is alone.
Question 4.
What does the child say the sparrow to teach ?
Answer:
The child says the sparrow to teach its language chin chin chin.
3. Choose the correct option for the answer of each of the given questions :
प्रश्न 1.
नीडे कः वसति?
A. शशकः
B. मयूरः
C. चटक:
D. बालः
उत्तर:
C. चटक:
प्रश्न 2.
चटकः कथं डयते?
A. कष्टेन
B. सुखेन
C. आनन्देन
D. खेदेन
उत्तर:
B. सुखेन
प्रश्न 3.
बालः …………… विना खिन्नः अस्ति।
A. चटकम्
B. मित्रम्
C. मातापितरौ
D. खेलनम्
उत्तर:
C. मातापितरौ
प्रश्न 4.
चटकः …………………………………….. खलु न वारयिता अस्ति।
A. बाल:
B. पिता
C. माता
D. जनः
उत्तर:
D. जनः
प्रश्न 5.
बालकः चि, चि मित्राय किं ददाति?
A. चणकम्
B. नीरम्
C. बहुधान्यम्
D. फलम्
उत्तर:
C. बहुधान्यम्
प्रश्न 6.
‘पाठय मामपि तव भाषाम्’ – बालकः इदं कं विहगं वदति?
A. कोकिलम्
B. शुकम्
C. मयूरम्
D. चटकम्
उत्तर:
D. चटकम्
प्रश्न 7.
Which bird speaks chin chin?
A. Crow
B. Cuckoo
C. Sparrow
D. Parrot
उत्तर:
C. Sparrow
प्रश्न 8.
No one is there to stop whom ?
A. Friend of sparrow
B. Child
C. Sparrow
उत्तर:
D. Sky
प्रश्न 9.
Which is the surrounding bird ?
A. Cuckoo
B. Crow
C. Parrot
D. Sparrow
उत्तर:
D. Sparrow
प्रश्न 10.
write synonymns of a word ‘विहगः’.
A. खगः
B. जनः
C. हंसः
D. कृष्णः
उत्तर:
A. खगः
प्रश्न 11.
चटकः ………….. विहरति।।
A. गृहे
B. वने
C. गगने
D. नीडे
उत्तर:
C. गगने
4. Put a ✓ against the true statement and a ✗ against the false statement :
- चटकः गृहे निवसति। [ ]
- चटकः मधुराणि फलानि खादति। [ ]
- चटकः वने विहरति। [ ]
- बालः एकाकी प्रसन्नः च अस्ति। [ ]
- चटकः भोजनं स्वीकरोति। [ ]
- चटकः चि – चि, चि रटति। [ ]
उत्तर:
- चटकः गृहे निवसति। [ ✗ ]
- चटकः मधुराणि फलानि खादति। [ ✓ ]
- चटकः वने विहरति। [ ✗ ]
- बालः एकाकी प्रसन्नः च अस्ति। [ ✗ ]
- चटकः भोजनं स्वीकरोति। [ ✗ ]
- चटकः चि – चि, चि रटति। [ ✓ ]
5. Translate the following sentences in Sanskrit :
- The sparrow speaks chin chin.
- You live in nest.
- Sparrow stroll in the clean large sky.
- My parents are not here.
- The sparrow eats grains.
- Satisfy me.
उत्तर:
- चटकः चि – चि, कूजसि / वदति।
- त्वं नीडे निवससि।
- चटकः विमले विपुले गगने / आकाशे / नभे विहरति।
- मम मातापितरौ इह न स्तः।
- चटकः धान्यं खादति।
- मां तोषय।
6. Fill in the blanks with proper words :
- चटकः ……………………………… वदति।
- मातापितराविह मम न ………………………………।
- चटकः ……………………………… स्वीकरोति।
- चटकः ……………………………… पिबति।
- त्वं पुनरपि ……………………………… चि, चि, चि।
- तव ……………………………… मामपि पाठय।
उत्तर:
- चि, चि
- स्तः
- चणकम्
- नीरम्
- रट
- भाषाम्
7. Join the following words :
- खिन्नः + अहम्
- मधुर + आलापम्
- न + अस्ति
- पुनः + अपि
- मातापितरौ + इह
- माम् + अपि
उत्तर:
- खिन्नोऽहम्
- मधुरालापम्
- नास्ति
- पुनरपि
- मातापितराविह
- मामपि
8. Write synonyms of the following Sanskrit words :
- विहगः = खगः, पक्षी
- मधुरम् = मिष्टम्, मञ्जु
- गगनम् = आकाशम्, खम्
- माता = जननी, अम्ब
- पिता = जनकः, तातः
- समीपम् = निकटम्, अन्तिकम्
- भाषा = वाणी, वाचा
9. Write opposite Sanskrit words of the following words:
- सुखम् ✗ दुःखम्
- मधुरम् ✗ तिक्तम्, कटु
- विमलम् – अविमलम्
- खिन्नः ✗ प्रसन्नः
- अस्ति ✗ नास्ति
- समीपम् ✗ दूरम्
- मित्रम् ✗ अमित्रम्, अरिः
10. Join the following ‘A’ Section with ‘B’ section properly :
| ‘A’ Section | ‘B’ Section |
| (१) चि, चि कूजसि | (१) खलु वारयिता। |
| (२) नास्ति जनः | (२) कुरु मधुरालापम्। |
| (३) चणकं स्वीकुरु | (३) त्वं विहग! |
| (४) तोषय मां | (४) पिब रे नीरम्। |
| (५) विपुले गगने। |
उत्तर:
| ‘A’ Section | ‘B’ Section |
| (१) चिचि, कूजसि | (३) त्वं विहग! |
| (२) नास्ति जनः | (१) खलु वारयिता। |
| (३) चणकं स्वीकुरु | (४) पिब रे नीरम्। |
| (४) तोषय मां | (२) कुरु मधुरालापम्। |
11. Complete the verses :
(१) नीडे निवससि ……………………………….. खलु वारयिता।।
(२) चणकं स्वीकुरु ……………………………….. तव भाषाम्।।
उत्तर:
(१) नीडे निवससि सुखेन डयसे
खादसि फलानि मधुराणि।
विहरसि विमले विपुले गगने
नास्ति जनः खलु वारयिता।।
(२) चणकं स्वीकुरु पिब रे नीरं
त्वं पुनरपि रट चि चि, चिवें।
तोषय मां कुरु मधरालापं।
पाठय मामपि तव भाषाम्।।
ज्ञातव्यम् (Fit to be Known)
Names of different vegetables
- मूलकम् – radish
- गाजरम् – carrot
- आलुः – potato
- कूष्माण्डः – pumpkin
- कोशातकी – lady’s finger
- पटोलः – parval (a kind of vegetable)
- पलाण्डुः (पु.) – onion
- अलाबुः – gourd
Names of different colours
- श्वेतः – white
- कृष्णः – black
- हरितः – green
- चित्रितः – colourful
- कापोतः – grey
- पीत: – yellow
- पाटलः – pink
- रक्तः, लोहितः – red
- नीलः – blue
- बभ्रुः – reddish yellow
चटक! चटक! Summary in English
Children like surrounding birds and animals. They become happy by feeding them and by loving them. This small poem represents talking of a boy with a sparrow. The poem e✗plains that we can talk with animals and birds in Sanskrit as naturally as in mother tongue.
1. चटक चटक, ……………………………………….. त्वं विहग!
Prose-order : चटक चटक, रे चटक ! (हे) विहग, त्वम् चि चियूँ कूजसि!
Glossary :
Translation : Sparrow, sparrow, o sparrow! O bird! You speak (sing) chin chin !
2. नीडे निवससि ……………………………………….. खलु वारयिता।
Prose – order : (त्वम्) नीडे निवससि, सुखेन डयसे, मधुराणि फलानि खादसि। (त्वम्) विमले विपुले गगने विहरसि। खलु वारयिता जनः न अस्ति।
Glossary :
- नीडे – in the nest.
- निवससि – live.
- सुखेन – happily, easily.
- डयसे – (you) fly.
- मधुराणि फलानि – sweet fruits.
- खादसि – (you) eat.
- विमले विपुले गगने – in the clear, large sky.
- विहरसि – (you) stroll, loiter.
- खलु – really.
- वारयिता – one who stops, one who prevents.
- जनः – person.
- नास्ति (न + अस्ति) – there is no, not.
Translation : You live in a nest; fly easily; eat sweet fruits. You stroll in the clean large sky. Really, no one is there to stop you!
3. मातापितराविह ……………………………………….. बहुधान्यम्॥
Prose – order : मम मातापितरौ इह न स्तः। खलु अहम् एकाकी खिन्नः (अस्मि)। (हे) चि, चि मित्र! समीपम् एहि। (अहम्) तुभ्यम् बहुधान्यम् ददामि।
Glossary :
Translation : My parents are not here. Really, I am sad (because) I am alone. O chin chin (sparrow) friend ! come near. I give you many grains.
4. चणकं स्वीकुरु ……………………………………….. तव भाषाम्।।
Prose – order : (त्वम्) चणकम् स्वीकुरु, नीरम् पिब रे। (त्वम्) पुनरपि चि, चि चि, रट! माम् तोषय, मधुरालापम् कुरु। माम् अपि तव भाषाम् पाठय।
Glossary :
Translation : Please accept grains and drink water. Speak again chin chin chin. Satisfy me; make sweet voice. Teach your language to me also.
चटक! चटक! Summary in Gujarati
બાળકોને ઘરઆંગણાનાં પશુ – પક્ષીઓ ગમે છે. તેઓ તેમને ખવડાવીપીવડાવી વહાલ કરીને રાજી થાય છે. આ નાનકડી કવિતામાં ચકલી સાથે બાળકની વાતચીત રજૂ થઈ છે. માતૃભાષાની જેમ સંસ્કૃતભાષામાં પણ એટલી જ સ્વાભાવિકતાથી પશુ – પક્ષી સાથે વાર્તાલાપ કરી શકાય છે, એ આ કાવ્યથી સમજાય છે.
1. चटक चटक, ……………………………………….. त्वं विहग!
અન્વયઃ चटक चटक, रे चटक ! (हे) विहग, त्वम् चि चियूँ कूजसि!
અનુવાદઃ ચકલી, ચકલી, રે ચકલી ! હે પક્ષી! તું ચીં ચીં બોલે છે!
2. नीडे निवससि ……………………………………….. खलु वारयिता।
અન્વયઃ (त्वम्) नीडे निवससि, सुखेन डयसे, मधुराणि फलानि खादसि। (त्वम्) विमले विपुले गगने विहरसि। खलु वारयिता जनः न अस्ति।
અનુવાદઃ તું માળામાં રહે છે; સુખેથી ઊડે છે; મીઠાં ફળો ખાય છે. તું સ્વચ્છ વિશાળ આકાશમાં વિહરે છે. ખરેખર તને) રોકનાર કોઈ નથી !
3. मातापितराविह ……………………………………….. बहुधान्यम्॥
અન્વયઃ मम मातापितरौ इह न स्तः। खलु अहम् एकाकी खिन्नः (अस्मि)। (हे) चि, चि मित्र! समीपम् एहि। (अहम्) तुभ्यम् बहुधान्यम् ददामि।
અનુવાદઃ મારાં માતાપિતા અહીં નથી. ખરેખર હું એકલો હોવાથી) દુઃખી છું. હે ચીં ચીં (ચકલી) મિત્ર ! નજીક આવ. તને ઘણા (ધાન્યના) દાણા આપું.
4. चणकं स्वीकुरु ……………………………………….. तव भाषाम्।।
અન્વયઃ (त्वम्) चणकम् स्वीकुरु, नीरम् पिब रे। (त्वम्) पुनरपि चि, चि चि, रट! माम् तोषय, मधुरालापम् कुरु। माम् अपि तव भाषाम् पाठय।
અનુવાદઃ તું ચણનો સ્વીકાર કર, પાણી પી. તું ફરી વાર ચીં ચીં ચીંનું રટણ કર. મને સંતોષ આપ; મધુર અવાજ કર. મને પણ તારી બોલી શીખવ.