Gujarat Board GSEB Solutions Class 10 Sanskrit Grammar अभ्यास 1 पुनरावर्तनम् Important Questions and Answers Notes Pdf.
Gujarat Board Class 10 Sanskrit Grammar अभ्यास 1 पुनरावर्तनम्
GSEB Class 9 Sanskrit पुनरावर्तनम् Textbook Questions and Answers
1. समुचितेन क्रियापदेन रिक्तानां स्थानां पूर्तिः करणीया।
- देवगणाः मेघाम् …………………। (यच्छति, यच्छतः, यच्छन्ति)
- वयम् अग्निम् …………………। (पूजयामि, पूजयामः, पूजयति।
- अधीशः पाठशालाम् …………………। (गच्छति, गच्छामि, गच्छसि)
- हे छात्राः , यूयम् मन्त्रान् …………………। (लिखति, लिखथ, लिखथः)
- सामगाः …………………। (गायति, गायसि, गायन्ति।
उत्तरम्:
- देवगणाः मेघां यच्छन्ति।
- वयम् अग्निम् पूजयामः।
- अधीशः पाठशालां गच्छति।
- हे छात्राः, यूयम् मन्त्रान् लिखथ।
- सामगाः गायन्ति।
2. सूचनानुसारं शब्दरूपं चिनुत।
- हस्, अन्य पुरुष-द्विवचनम्। (हसति, हसामः, हसतः)
- चल, मध्यम पुरुष-बहुवचनम्। (चलामि, चलथ, चलथः)
- खेल्, उत्तम पुरुष-बहुवचनम्। (खेलति, खेलामः, खेलथ)
- खाद्, अन्य पुरुष-बहुवचनम्। (खादसि, खादथ, खादन्ति)
- पा-पिब्, उत्तम पुरुष-एकवचनम्। (पिबामि, पिबसि, पिबति)
- गम्-गच्छ्, मध्यम पुरुष-द्विवचनम्। (गच्छन्ति, गच्छतः, गच्छथः)
उत्तरम्:
- हसतः
- चलथ
- खेलामः
- खादन्ति
- पिबामि
- गच्छथः
3. योग्यं शब्दरूपं चिनुत।
- ……………….. पश्यामि। (अहम्, वयम्, त्वम्)
- ………………… तिष्ठावः। (तौ, आवाम्, वयम्)
- अहं गृहम् (गच्छति, गच्छतः, गच्छामि)
- ………………… नश्यति। (सः, त्वम्, अहम्)
- वयम् …………………। (कथयन्ति, कथयामः, कथयामि)
उत्तरम्:
- अहम् पश्यामि।
- आवाम् तिष्ठावः।
- अहं गृहम् गच्छामि।
- सः नश्यति।
- वयम् कथयामः।
4. मातृभाषायाम् अनुवदत।
- भक्ताः स्तोत्रं पठन्ति।
- छात्रा पत्रं लिखति।
- अहं गृहं गच्छामि।
- वयम् ईश्वरं नमामः।
- सिंह: वने वसति।
उत्तरम्:
- भक्त स्तोत्र पढ़ते हैं।
- विद्यार्थिनी पत्र लिखती है।
- मैं घर जाता हूँ।
- हम ईश्वर को प्रणाम करते हैं।
- सिंह वन में रहता है।
5. संस्कृतभाषायाम् अनुवदत।
- Adhish studies.
- A deer eats grass.
- Trisha looks at animal.
- What do you eat?
- We go to school.
उत्तरम्:
- अधीशः पठति।
- मृगः तृणं खादति।
- त्रिशा पशुं पश्यति।
- त्वं किं खादसि?
- वयं विद्यालयं गच्छामः।
GSEB Class 9 Sanskrit पुनरावर्तनम् Additional Important Questions and Answers
1. अधोलिखितेषु पदेषु उचितं पदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयता
1. ………………….. पाठम् पठन्ति।
(क) बालकः
(ख) बालकाय
(ग) बालिकाः
(घ) बालिकेन
उत्तरम्:
(ग) बालिकाः
2. ………………….. पतति।
(क) पत्राणि
(ख) पत्रम्
(ग) पत्राणाम्
(घ) पत्रेण
उत्तरम्:
(ख) पत्रम्
3. ………………….. मञ्चे नृत्यतः।
(क) बालिकया
(ख) बालिकाः
(ग) बालिके
(घ) बालिकया
उत्तरम्:
(ग) बालिके
4. ………………….. विद्यालये संस्कृतम् पठयः।
(क) अहम्
(ख) युवाम्
(ग) वयम्
(घ) त्वम्
उत्तरम्:
(ख) युवाम्
5. ………………….. नेत्रभ्याम् पश्यन्ति।
(क) नराः
(ख) नराम्
(ग) नराणाम्
(घ) नरेण
उत्तरम्:
(क) नराः
2. कोष्ठके प्रवत्तधातो लट्लकारे समुचित प्रयोगेणं वाक्यानि पूरयत।
- बालकाः पुस्तकानि …………………….। (पठू)
- साधवाः तपः …………………….। (तप्)
- गायिकाः गीतानि …………………….। (गै)
- बालक: मातु …………………….। (भी)
- त्वम् का …………………….। (अस्)
- छात्राः पुस्तकानि …………………….। (पठू)
- ताः बालिका: …………………….। (नृत्)
- माता पुत्र सेवाम् …………………….। (कृ)
- सेवकः स्वामिनम् …………………….। (सेव्)
- तौ सायंकाले भ्रमितम् …………………….। (गम्)
- सा धनम् …………………….। (लम्)
- बालिकाः …………………….। (नृत)
- सेवकः’ …………………….। (सेव)
- अध्यापका:पाठान् …………………….। (पठू)
- अशोकः सदा प्रातः पञ्चवादनकाले …………………….। (उत्तिष्ठ)
- वयम् विद्यालयं गत्वा गुरुन् …………………….। (नम्)
- भारतं शक्तिसम्पन्नः देशः …………………….। (अस्)
उत्तरम्:
- बालकाः पुस्तकानि पठन्ति।
- साधवाः तपः तपन्ति।
- गायिकाः गीतानि गायन्ति।
- बालकः मातु बिभेति।
- त्वम् का स्थ।
- छात्राः पुस्तकानि पठन्ति।
- ताः बालिकाः नृत्यन्ति।
- माता पुत्र सेवाम् करोति।
- सेवकः स्वामिनम् सेवते।
- तौ सायंकाले भ्रमितुम् गच्छतः।
- सा धनम् लभते।
- बालिकाः नृत्यन्ति।
- सेवकाः सेवन्ते।
- अध्यापका:पाठान् पाठयन्ति।
- अशोकः सदा प्रातः पञ्चवादनकाले उत्तिष्ठति।
- वयम् विद्यालयं गत्वा गुरुन् नमामः।
- भारतं शक्तिसम्पन्नः देशः अस्ति।
पुनरावर्तनम् Revision of कर्तृकारक and verb forms of present tense:
Read the following sentences:
1. सः छात्रः वेदं पठति।।
2. हे बालक त्वं वेदं पठसि।
3. अहम् प्रात: वेदं पठामि।
In standard 8, we have already learnt this type of (sentence) construction. Befor proceeding further, let us revise them again.
In above sentences, root पठू is used. But forms of root पठू are different. As for example – In first sentence, it is पठति, in second sentence, it is पठसि and in third sentence, it is पठामि. It is carefully necessary to know the reason of this change. If we read these sentences attentively, it seems that –
1. with सः, पठति is used.
2. with तवमू, पठसि is used, whereas
3. with अहम्, पठामि is used.
The word-form used here सः, त्वम् and अहम् are nominative (प्रथमा) singular of pronouns तद्, case. This can be understood form the following:
पुनरावर्तनम् present Tense (लट्लकार):
So, we have to remember that when in a sentence त्वम, युवाम् or यूयम् (युष्मद् – प्रथमा) is used, then verb form पठसि, पठथः or पठथ is used respectively and when and when अहम्, आवाम्, वयम् is use is used forms like पठामि, पठावः पठामः or used respectively. When in a sentence used, verb forms like पठति, पठतः, पठन्ति are used according to n plural). Mostly in Sanskrit sentences, पद (words) like सः, अहम् used, For example रामायणं पठामि। Here word अहम् (of अस्मद्) is not used sentence (अहं रामायणं पठामि।) is understood on the basis of पठामि. (Similarly it should be understood in other cases also.)
This year, in addition to present tense we are going to learn the past tense and future tense (of both Parasmaipada and Atmanepada) verbs too. Similar change is seen in the forms of all the verbs. Hence, while constructing a sentence, this thing should be kept in mind. (The past tense and future tense forms of verb are given in next lesson.)