Gujarat Board GSEB Std 12 Gujarati Textbook Solutions Chapter 14 મોરનાં ઈંડાં Textbook Exercise Important Questions and Answers, Notes Pdf.
Std 12 Gujarati Textbook Solutions Chapter 14 મોરનાં ઈંડાં
Class 12 Gujarati Textbook Solutions Chapter 14 મોરનાં ઈંડાં Textbook Questions and Answers
મોરનાં ઈંડાં સ્વાધ્યાય
1. નીચેના પ્રશ્નોના એક – એક વાક્યમાં ઉત્તર લખો.
પ્રશ્ન 1.
ગામમાં વળાવિયાનું કામ કરનાર જાણીતી વ્યક્તિ કોણ હતી?
ઉત્તરઃ
ગામમાં વળાવિયાનું કામ કરનાર જાણીતી વ્યક્તિ મહીજી બારેયા હતી.
પ્રશ્ન 2.
કબુને લેવા માટે શેઠે શી વ્યવસ્થા કરી હતી?
ઉત્તરઃ
ખંભાતના કિલાચંદ શેઠની દીકરી કબુને સારા દિવસો હતા. એ મુંબઈથી આણંદ આવી ત્યારે એને સહીસલામત ખંભાત લઈ જવા માટે બે ગાડીવાન અને મુનીમને શેઠે સ્ટેશન મોકલ્યા હતા.?
પ્રશ્ન 3.
મહીજીએ દીકરાને ખુશ થઈને કેવા શબ્દો કહ્યા?
ઉત્તરઃ
પુત્રને શાબાશી આપતાં મહીજીએ કહ્યું કે, “શાબાશ દીકરા હવે મને ખાતરી થઈ ગઈ છે કે તું મારું નામ નહીં બોળે! જા ફતે કર!”
પ્રશ્ન 4.
માણેક મુનીમ શા માટે મહીજીને ઘેર ગયા?
ઉત્તરઃ
કબુ પાસે ઘણું જોખમ હતું. તેથી મુનીમજી મહીજીને વળાવિયા તરીકે લઈ જવા તેના ઘેર ગયા.
2. નીચેના પ્રશ્નોના ત્રણ – ચાર વાક્યમાં ઉત્તર લખો.
પ્રશ્ન 1.
જણસો ઉતારીને દાબડામાં મૂકી દેવા પાછળનો મુનમનો શો આશય હતો?
ઉત્તરઃ
ખંભાતના કિલાચંદ શેઠની દિકરી કબુ સારા દિવસો લઈને મુંબઈથી આણંદ આવી. એને સહીસલામત ખંભાત લઈ જવા માટે બે ગાડીવાન અને મુનીમ સ્ટેશને આવ્યા. કબુ પાસે ઘણું જોખમ હતું. તેણે ખૂબ દાગીના પહેર્યા હતા. રસ્તો ખૂબ જોખમ ભરેલો હતો માટે બુની સલામતી માટે મુનીએ જણસોને ઉતારીને દાબડામાં મૂકી દેવાનું કહ્યું.
પ્રશ્ન 2.
બધો વળાવિયે જવા તૈયાર થયો એ વાતની એની માતા પર શી અસર થઈ?
ઉત્તરઃ
મુનીમજી વળાવિયા તરીકે મહીજીને બોલાવવા આવ્યા ત્યારે મહીજી ઘર પર ન હતા. મહીજીનાં પુત્ર બુધાએ આ વાત સાંભળી લીધી. અને એ પિતાની જગ્યાએ વળાવિયા તરીકે જવા તૈયાર થયો. આ જાણીને બુધાની માને રૂંવે – રુવે આનંદ પ્રગટ્યો. એના મોં પર શાબાશીની સરવાણી ફૂટી નીકળી. હરખાઈને એ બોલી: ‘તું કેડે તલવાર બાંધે તે કરતાં મારે બીજો ક્યો રૂડો દા’ડો હોય?
પ્રશ્ન 3.
જણસો ઉતારીને દાબડામાં મૂકી દેવાની મુનીમની વાત વજેસંગ અને દલભાઈને શા માટે પોતાનું અપમાન કરનારી લાગી?
ઉત્તરઃ
વજેસંગ અને દલભાઈ ગાડીવાન હતા. તેઓ બહાદુર અને વિશ્વાસુ હતા. તેઓ જો સાથે હોય તો લૂંટાવાનો ભય ન રહેતો એવી એમની હાંક હતી. પણ માણેક મુનીમ ડરપોક હતા. વળી રસ્તો ખૂબ જોખમ ભરેલો હતો માટે કબુની સલામતી માટે માણેક મુનીમે જણસોને ઉતારીને દાબડામાં મૂકી દેવાનું કહ્યું. આ સાંભળીને વજેસંગ અને દલભાઈને અપમાન જેવું લાગ્યું.
3. સવિસ્તર જવાબ લખો.
પ્રશ્ન 1.
“મોરનાં ઈંડાં” શીર્ષક સમજાવો.
ઉત્તરઃ
ગુજરાતી સાહિત્યમાં પત્રકાર, નવલકથા અને ટૂંકી વાર્તા ક્ષેત્રે ખ્યાતિ મેળવનાર ઈશ્વર પેટલીકરે પ્રસ્તુત વાર્તામાં, “માતા – પિતાના સંસ્કારો સંતાનોમાં આપોઆપ આવે છે, તે કેળવવા પડતાં નથી’ એ યથાર્થ રીતે રજૂ થયું છે.
ખંભાતના કિલાચંદ શેઠની દીકરી કબુ સારા દિવસો લઈને મુંબઈથી આણંદ આવી. એને સહીસલામત ખંભાત લઈ જવા માટે બે ગાડીવાન અને મુનીમ સ્ટેશને આવ્યા. કબુ પાસે ઘણું જોખમ હતું. તેથી મુનીમજીએ મહીજીના દીકરાને વળાવિયા તરીકે લઈ જવાનું નક્કી કર્યું.
પુત્રની કસોટી કરતો મહીજી અને પોતાની ફરજ બજાવતા પિતા પર ઘા કરતો પુત્ર બધો ખરેખર જીવંત પાત્ર હોય એમ આપણાં મનમાં વસી જાય છે. પુત્રનો ઘા ઝીલીને પણ તેની નીડરતા, શૂરવીરતા અને સ્વધર્મપાલનના ગુણોની પિતા પ્રશંસા કરે છે.
અહીં, પિતાની પુત્ર માટેની ખુમારી અને ગર્વની લાગણી સાથે જીવનમૂલ્યની ઓળખ પણ સ્પષ્ટ થાય છે.
વાર્તામાં પુત્રના પરાક્રમથી હરખઘેલી બનેલી મા, ડરપોક મુનીમ,? ગભરુ કબુ, નીડર તથા સ્વમાની વજેસંગ અને દલભાઈના પાત્રો વાર્તાને વધારે જીવંત બનાવે છે. “મોરનાં ઈંડા ચીતરવા ન પડે એ કહેવત બુધા અને મહીજીના પાત્ર દ્વારા અહીં ખરેખર સિદ્ધ થાય છે.
પ્રશ્ન 2.
મહીજીએ દીકરાની નેકી અને મર્દાનગીની પરીક્ષા કઈ રીતે કરી?
ઉત્તરઃ
ઈશ્વર પેટલીકર લિખિત “મોરનાં ઈંડાં’ વાર્તામાં મહીજીનું પાત્ર એક અનોખું વ્યક્તિત્વ ધરાવે છે. કબુને આણંદથી ખંભાત પહોંચાડવા મુનીમ અને ગાડીવાન વજેસંગ અને દલભાઈ નીકળ્યા. પડોળીની ભાગોળે આવતા જ સૂર્યાસ્ત થઈ ગયો. મુનીમજીએ મહીજીના દીકરાને વળાવિયા તરીકે લઈ જવાનું નક્કી કર્યું.
પુત્રની કસોટી કરવા પોતે ડાકુ બનીને પુત્ર બુધો જે ગાડાનું રક્ષણ કરવા ગયો હતો એ જ ગાડાને લૂંટવા રસ્તો રોકીને ઊભો રહ્યો. પણ તેણે બધાને ખસી જવા પડકાર કર્યો. બધાએ પણ સામો પડકાર કરીને ચાલ્યા જવા કહ્યું. એમ પણ કહ્યું કે “અલ્યા બાપુ! મારું માની જા અત્યારે તું મારો બાપ નથી, હજી શરમ રાખું છું ત્યાં સુધી.
નહીં તો જોયા જેવી થશે.” પણ મહીજી ખડગની પેઠે અડીખમ રહ્યો. ત્યારે બધાએ પોતાની ફરજની વચ્ચે આવતા પિતા પર તલવારથી પ્રહાર કર્યો. પરંતુ મહીજી તો પુત્રની નેકીની કસોટી કરતો હતો. તેણે પુત્રને શાબાશી આપતાં કહ્યું કે, “શાબાશ દીકરા હવે મને ખાતરી થઈ ગઈ છે કે તું મારું નામ નહીં બોળે.” આમ મહીજીએ પોતાના પુત્રની નેકી અને ઈમાનદારીની પરીક્ષા કરી.
Std 12 Gujarati Textbook Solutions Chapter 14 મોરનાં ઈંડાં Additional Important Questions and Answers
પ્રશ્નોત્તર
1. નીચેના પ્રશ્નોના એક વાક્યમાં ઉત્તર લખો 1 ગુણ)
પ્રશ્ન 1.
“મોરનાં ઈંડાં વાર્તાના લેખક કોણ છે?
ઉત્તરઃ
“મોરનાં ઈંડાં’ વાર્તાના લેખક ઈશ્વર પેટલીકર છે.
પ્રશ્ન 2.
“મોરનાં ઈંડા પાઠનો પ્રકાર જણાવો.
ઉત્તર :
“મોરનાં ઈંડાં’ પાઠનો પ્રકાર નવલિકા છે.
પ્રશ્ન 3.
“મોરનાં ઈંડાં’ વાર્તા કયા પુસ્તકમાંથી લેવાયેલી છે?
ઉત્તરઃ
મોરનાં ઈંડાં’ વાર્તા “માનતા’ પુસ્તકમાંથી લેવાયેલી છે.
પ્રશ્ન 4.
“મોરનાં ઈંડાં’ વાર્તા કઈ કહેવતનો અર્થ સ્પષ્ટ કરે છે?
ઉત્તર :
“મોરનાં ઈંડાં’ વાર્તા “મોરનાં ઈંડા ચીતરવા ન પડે એ કહેવતનો અર્થ સ્પષ્ટ કરે છે.
પ્રશ્ન 5.
“વળી જોઉં તો ખરો કે એનામાંય કેટલું પાણી છે?” આ વિધાન કોણ, કોના સંદર્ભમાં, કોને સંભળાવે છે? ક્યા સંજોગોમાં, કયા કારણે બોલે છે?
ઉત્તરઃ
આ વિધાન “મોરનાં ઈંડાં પાઠમાં બધો મુનીમજી સાથે વળાવિયે ગયો છે એ વાતની જાણ થતાં મહીજી તેમની પત્નીને બધાની શક્તિના સંદર્ભે અને બધાની બનતી આબરૂ ધૂળ ન થઈ જાય માટે બોલે છે.
પ્રશ્ન 6.
“વાઘનું રખોપું કરવા દીપડો નીકળે એના જેવી તેતો વાત કરી!” આ વિધાનમાં કોણ કોની કદર કરે છે?
ઉત્તરઃ
આ વિધાન મહીજી વજેસંગ અને દલભાઈની કદર કરતા પોતાના પુત્ર બધાને કહે છે.
2. નીચેના દરેક પ્રશ્નના ઉત્તર માટે આપેલા વિકલ્પોમાંથી યોગ્ય વિકલ્પ પસંદ કરી ઉત્તર લખો : (1 ગુણ)
પ્રશ્ન 1.
“મોરનાં ઈંડાં’ પાઠનો સાહિત્યપ્રકાર જણાવો.
A. નવલકથા – ખંડ
B. આત્મકથા – ખંડ
C. નવલિકા
D. પ્રવાસનિબંધ
ઉત્તરઃ
C. નવલિકા
પ્રશ્ન 2.
“મોરનાં ઈંડાંમાં તે ચિતરામણ કરવાનું હોતું હશે?” આ વાક્ય કોણ, કોને કહે છે?
A. બુધાની મા બુધાને
B. બુધો માણેક મુનીમને
C. દલભાઈ મહીજીને
D. બુધો તેની માને
ઉત્તરઃ
C. દલભાઈ મહીજીને
પ્રશ્ન 3.
“મોરનાં ઈંડાં’ વાર્તા લેખકના કયા વાર્તાસંગ્રહમાંથી લેવામાં આવી છે?
A. લોહીની સગાઈ
B. કાશીનું કરવત
C. માનતા
D. ભવસાગર
ઉત્તરઃ
C. માનતા
પ્રશ્ન 4.
“તું કેડે તલવાર બાંધે તે કરતાં મારે બીજો કયો રૂડો દા’ડો હોય?” આ વાક્ય કોણ, કોને કહે છે?
A. બુધો, માણેક મુનીમને
B. દલભાઈ, મહીજીને
C. બુધાની મા, બુધાને
D. માણેક મુનીમ, બધાને
ઉત્તરઃ
C. બુધાની મા, બધાને
પ્રશ્ન 5.
ઈશ્વર પેટલીકરની કઈ નવલિકા તમારા પાઠ્યપુસ્તકમાં છે?
A. સુખનો કાળ બાળપણનો
B. રૂપાંતર
C. થીગડું
D. મોરનાં ઈંડાં
ઉત્તરઃ
D. મોરનાં ઈંડાં
પ્રશ્ન 6.
માણેક મુનીમ મહીજીના ઘરે શા માટે ગયા?
A. મહીજીને વળાવિયા તરીકે લેવા
B. બધાને વળાવિયા તરીકે લેવા
C. દલભાઈને વળાવિયા તરીકે લેવા
D. વજેસંગને વળાવિયા તરીકે લેવા
ઉત્તરઃ
A. મહીજીને વળાવિયા તરીકે લેવા
પ્રશ્ન 7.
“ખરું કહું છું, તું ચાલ્યો જા; બાકી તારી આબરૂ આજ નંઈ રે!”
આ ઉક્તિ કોણ, કોને કહે છે?
A. મહીજી, તેની પત્નીને
B. બુધો, તેના પિતા મહીજીને
C. માણેક મુનીમ, બુધાને
D. મહીજી, તેના પુત્ર બધાને
ઉત્તરઃ
B. બુધો, તેના પિતા મહીજીને
પ્રશ્ન 8.
“હું વળાવિયે આવું તો ચાલશે શેઠ”
A. બુધો તેની માને
B. દલભાઈ મહીજીને
C. બુધાની મા બધાને .બુધો માણેક મુનીમને
ઉત્તરઃ
D. બુધો માણેક મુનીમને
વ્યાકરણ
1. નીચેનાં વાક્યોમાં ખોટા સંયોજકનો પ્રયોગ કર્યો છે તે સુધારી વાક્ય ફરીથી લખો:
પ્રશ્ન 1.
કિલાચંદ શેઠની દીકરી કબુ આણંદ ઊતરી તેથી માણેક મુનીમ તેને લેવા આવ્યા હતા.
ઉત્તરઃ
કિલાચંદ શેઠની દીકરી કબુ આણંદ ઊતરી કેમ કે માણેક મુનીમ તેને લેવા આવ્યા હતા.
પ્રશ્ન 2.
તારી આબરૂ તને વહાલી હોય કે તું અહીંથી ચાલ્યો જા!
ઉત્તરઃ
તારી આબરૂ તને વહાલી હોય તો તું અહીંથી ચાલ્યો જા!
પ્રશ્ન 3.
વજેસંગ અને દલભાઈની ધાક ભલભલાને હતી અને કોઈ તેની સામે થતું નહિ.
ઉત્તરઃ
વજેસંગ અને દલભાઈની ધાક ભલભલાને હતી તેથી કોઈ તેની સામે થતું નહિ.
2. નીચેના દરેક પ્રશ્નના ઉત્તર માટે આપેલા વિકલ્પોમાંથી યોગ્ય વિકલ્પ પસંદ કરી ઉત્તર લખો:
1. નીચેના રૂઢિપ્રયોગોનો સાચો અર્થ શોધો :
પ્રશ્ન 1.
નાક કાપવું
A. પ્રતિષ્ઠા મળવી
B. ઇજ્જત મેળવવી
C. આબરૂ જવી
D. માન – મોભો જાળવવો
ઉત્તરઃ
C. આબરૂ જવી
પ્રશ્ન 2.
આંખ લાલ થવી
A. દર્દ થવું
B. ગુસ્સો આવવો
C. લોભ લાગવો
D. આસક્તિ થવી
ઉત્તરઃ
B. ગુસ્સો આવવો
પ્રશ્ન 3.
પેટનું પાણી ન હલવું
A. નિશ્ચિત રહેવું
B. પોતાની ઇચ્છા પ્રમાણે ન ચાલવું
C. કોઈનું સાંભળવું નહિ
D. આજ્ઞાનું પાલન કરવું
ઉત્તરઃ
A. નિશ્ચિત રહેવું
પ્રશ્ન 4.
બત્તી ન ફાટવી
A. બોલ બોલ કરવું
B. જીભ ન ઉપડવી
C. વાચાળ બનવું
D. સમય સાચવવો
ઉત્તરઃ
B. જીભ ન ઉપડવી
પ્રશ્ન 5.
નામ કાઢવું
A. પરાજય થવો
B. વિજય ન મળવો
C. બદનામ થવું
D. પ્રતિષ્ઠા મેળવવી
ઉત્તરઃ
D. પ્રતિષ્ઠા મેળવવી
2. નીચેના સામાસિક શબ્દોના અર્થ આપો :
પ્રશ્ન 1.
ગાડીત
A. ગાડી હાંકનાર
B. ગમે તેમ બોલનાર
C. ગાડી રોકનાર
D. ગાડીને રંગરોગાન કરનાર
ઉત્તરઃ
A. ગાડી હાંકનાર
પ્રશ્ન 2.
વળાવિયો
A. વળીવળીને કામ કરનાર
B. વળતાં સાથે આવનાર
C. રસ્તામાં સંભાળ રાખનાર
D. જતાં સંગાથ કરનાર
ઉત્તરઃ
C. રસ્તામાં સંભાળ રાખનાર
3. નીચેના શબ્દોના સમાનાર્થી શબ્દ શોધોઃ
પ્રશ્ન 1.
તલવાર
A. બાણ
B. ખડગ
C. ભાલો
D. બરછી
ઉત્તરઃ
B. ખડગ
પ્રશ્ન 2.
સંમતિ
A. ફરજ
B. સારી બુદ્ધિ
C. હક
D. અનુમતિ
ઉત્તરઃ
D. અનુમતિ
પ્રશ્ન 3.
આખા
A. પાંપણ
B. પલકાર
C. લોચન
D. મટકું
ઉત્તરઃ
C. લોચન
4. નીચેના શબ્દનો વિરુદ્ધાર્થી શબ્દ શોધો :
A. ગરલ
B. અમૃત
C. વિષ
D. હલાહલ
ઉત્તરઃ
B. અમૃત
5. નીચેના શબ્દોમાંથી સાચી જોડણીવાળો શબ્દ શોધો.
A. સુધબૂધ
B. મરદાનગી
C. શિખામણ
D. સનમુખ
ઉત્તરઃ
C. શિખામણ
6. નીચેના શબ્દોમાંથી ખોટી જોડણીવાળો શબ્દ શોધો.
A. નિશ્ચિત
B. સંતુષ્ટિ
C. કરતવ્ય
D. શ્રેષ્ઠ
ઉત્તરઃ
C. કરતવ્ય
7. નીચેનાં કહેવત – જોડકાંમાંનાં સમાન અર્થવાળું જોડકું શોધોઃ
A. જેવું કરો એવું પામો – ખાડો ખોદે તે પડે
B. મોરનાં ઈંડા ચીતરવા ન પડે – કરે લાલો ને ભારે હરદા
C. પાકે ઘડે કાંઠા ન ચડે – શેઠની શિખામણ ઝાંપા સુધી
D. કોલસાની દલાલીમાં કાળા હાથ – એક સાંધીએ ત્યાં તેર તૂટે
ઉત્તરઃ
A. જેવું કરો એવું પામો – ખાડો ખોદે તે પડે?
મોરનાં ઈંડાં Summary in Gujarati
મોરનાં ઈંડાં પાઠ – પરિચય
પ્રસ્તુત વાર્તામાં, “માતા – પિતાના સંસ્કારો સંતાનોમાં આપોઆપ આવે, તે કેળવવા પડતાં નથી” એ યથાર્થ રીતે સ્પષ્ટ કરવામાં આવ્યું છે. પુત્રની કસોટી કરતો મહીજી અને પોતાની ફરજ બજાવતા પિતા પર ઘા કરતો પુત્ર બધો ખરેખર જીવંત પાત્ર હોય એમ આપણાં મનમાં વસી જાય છે.
પુત્રનો ઘા ઝીલીને પણ તેની નીડરતા, શૂરવીરતા અને સ્વધર્મપાલનના ગુણોની પિતા પ્રશંસા કરે છે. અહીં પિતાની પુત્ર માટેની ખુમારી અને ગર્વની લાગણી સાથે જીવનમૂલ્યની ઓળખ સ્પષ્ટ થાય છે. વાર્તામાં પુત્ર લક્ષણે હરખઘેલી બનેલી મા, ડરપોક મુનીમ, ગભરુ કબુ, નીડર તથા સ્વમાની વજેસંગ અને દલભાઈના પાત્રો વાર્તાને વધારે જીવંત બનાવે છે.
[‘Parents cultures come naturally in their children. They do not have to be taught.’ This statement have been proved in this story. Mahiji testing his son and the son injuring his father who is performing his duty, are live characters. We like them. Though the father is suffering injury by his son, he praises his son’s qualities of bravery and performing his own duties.
Here father’s pride for his son is seen. The characters of mother who is happy with her son’s quality, coward clerk, simple hearted Kabu, brave and self – respected Vajesang and Dalbhai make the story much livelier.]
મોરનાં ઈંડાં (Meanings)
- સારા દહાડા લઈને – સગર્ભાવસ્થામાં; pregnancy.
- સબધો – સહીસલામતી; safe.
- ગાડીત – ગાડી હાંકનાર; driver.
- ભો (૬) – ભય; fright, danger.
- બેફિકર – નિર્ભય; careless.
- સંમતિ (સ્ત્રી.) – પરવાનગી; permission.
- ખીચડીખાઉ – હલકી કોટિનું; of inferior quality.
- હાજિયો પુરાવવો – હા કહેવી; consent.
- બેકાર – બેરોજગાર; unemployed.
- સન્મુખ – સામે; in front of.
- પૃષ્ઠ 63જણસો – ઘરેણાં; ornaments.
- મર્દાનગી (સ્ત્રી.) – બહાદુરી; heroism, bravery.
- પોરો લેવો – આરામ લેવો; to rest.
- અડવી – શણગાર વગરની; undecorated.
- વળાવિયો (મું) – રસ્તામાં સંભાળ લેનાર; escort.
- દરખાસ્ત (સ્ત્રી.) – રજૂઆત; proposal.
- અપમાન (નપું.) – તિરસ્કાર; insult.
- ઝનૂન, (નવું) – જોસ; passionate.
- શિખામણ (ત્રી.) – ઉપદેશ, સલાહ; advice.
- પલોટવું – કામકાજમાં જોડીને પાવરધું કરવું; to train.
- પૃષ્ઠ 64) ભાગોળે – પાદરે; out skirt of a village.
- સાબધાં થવું – સજ્જ થવું; get ready.
- આપમેળે – પોતાની જાતે; automatically.
- સવાયો – શ્રેષ્ઠ; excellent.
- ગોરસુ (નવું) – દૂધ કે દહીં માટેનું માટીનું પાત્ર; an earthen pot for keeping milk, curds, etc.
- નિશ્ચિત – નિર્ભય; fearless.
- મનખ (૫) – માણસ; human.
- સૂધબૂધ (સ્ત્રી.) – સાનભાન; senses.
- તૃપ્તિ (સ્ત્રી.) – સંતુષ્ટિ; satisfaction.
- ધરપત – નિરાંત; relief.
- નેકી (સ્ત્રી.) – ઈમાનદારી; honesty.
- કપરું – મુશ્કેલ; difficulty.
- કર્તવ્ય (સ્ત્રી.) – ફરજ; duty.
- ચેવીને કસીને; tightly.
- ખ્યાતિ – નામના; fame, renown.