Gujarat Board GSEB Solutions Class 10 Sanskrit Chapter 2 यद्भविष्यो विनश्यति Textbook Exercise Important Questions and Answers Notes Pdf.
Gujarat Board Textbook Solutions Class 10 Sanskrit Chapter 2 यद्भविष्यो विनश्यति
GSEB Class 10 Sanskrit यद्भविष्यो विनश्यति Textbook Questions and Answers
1. अधोलिखितेभ्यः विकल्पेभ्यः समुचितम् उत्तरं चिनुत
Choose the correct answer from the given alternatives:
1. धीवराणां वचनं कीदृशी आसीत्?
(क) विषोपमम्
(ख) अनलोपमम्
(ग) कुलिशोपमम्
(घ) कृतान्तोपमम्
उत्तरम्:
(ग) कुलिशोपमम्
2. अन्यं जलाशयां गन्तुं कः मत्स्यः निश्चयं करोति?
(क) सर्वे
(ख) अनागतविधाता
(ग) यद्भविष्यः
(घ) प्रत्युत्पन्नमतिः
उत्तरम्:
(ख) अनागतविधाता
3. धीवरैः उक्तम्, अद्य अस्माकं वृत्ति –
(क) सज्जाता
(ख) सज्जातः
(ग) सज्जाति
(घ) सज्जातम्
उत्तरम्:
(क) सज्जाता
4. अनागत विधाता ………. सह निष्क्रान्तः।
(क) परिजनम्
(ख) परिजनाय
(ग) परिजनस्य
(घ) परिजनेन
उत्तरम्:
(घ) परिजनेन
5. प्रत्युत्पन्नमतिः प्राह, भविष्यदर्भ प्रमाणाभावात् कुत्र मया ………… ।
(क) गन्तुम्
(ख) गतम्
(ग) गन्तव्यम्
(घ) गतः
उत्तरम्:
(ग) गन्तव्यम्
6. अनागतविधाता प्राह, अत्र क्षणमपि युक्तम्।
(क) अवस्थातुम्
(ख) अवस्थितः
(ग) गन्तुम्
(घ) अवगम्य
उत्तरम्:
(क) अवस्थातुम्
2. एकवाक्येन संस्कृतभाषायाम् उत्तरं लिखत
Answer in one Sanskrit sentence:
1. जलाशये के त्रयः मत्स्याः वसन्ति स्म ?
उत्तरम्:
जलाशये अनागतविधाता, प्रत्युत्पन्नमतिः, यद्भविष्यः
चेति त्रयः मत्स्याः वसन्ति स्म।
2. अपरेयुः धीवरैः जलाशये किं क्षिप्तम्?
उत्तरम्:
अपरेधुः धीवरेः जलाशये जालं क्षिप्तम्।
3. कौ द्वौ मत्स्यौ जलाशये एव स्थितौ?
उत्तरम्:
प्रत्युत्पन्नमतिः यद्भविष्यः च इति द्वौ मत्स्यौ जलाशये एव स्थितौ।
4. जालात् अपसारितः प्रत्युत्पन्नमतिः कीदृशं नीरं प्रविष्टः?
उत्तरम्:
जलात् अपसारितः प्रत्युत्पन्नमतिः गम्भीरं नीरं प्रविष्टः।
5. कः मत्स्यः धीवरैः व्यापादितः?
उत्तरम्:
यद्भविष्यनामा मत्स्यः धीवरैः व्यापादितः।
3. अधोलिखितानां कृदन्तानां प्रकारं लिखत
Name the type of the following कृदन्तऽ:।
1. सजाता – (सम् + जन् आत्मनेपदी धातोः) तः प्रत्ययान्तं कर्तरि भूतकाल वाचकं धातु साधितं कृदन्त विशेषणम्।
2. अनुष्ठेयम् – (अनु + स्था परस्मैपदी धातोः विध्यर्थ कर्मणि धातुसाधितं कृदन्त-विशेषणम्।
3. समाकर्ण्य – (सम् + आ + कर्ण परस्मैपदी धातोः) पूर्वकाल वाचकं धातुसाधितं ल्यबन्तम् अव्ययम्।
4. बद्धः (बन्ध् परस्मैपदी धातोः) कर्तरि भूतकाल वाचकं धातुसाधितम् विशेषण-कृदन्तम्।
5. अवस्थातुम् – (अव + स्था परस्मैपदी धातोः) हेत्वर्थकं धातुसाधितं तुमन्तम् अव्ययम्।
6. गन्तव्यम् – (गम् परस्मैपदी धातोः) विध्यर्थकं कर्मणि धातुसाधितं कृदन्त-विशेषणम्।
4. समासप्रकारं लिखत –
Name the type of the compound:
1. जलाशयः –
उत्तरम्:
जलस्य आशयः – षष्ठी तत्पुरुष समासः।
2. बहुमत्स्यः –
उत्तरम्:
बहवः मत्स्याः यस्मिन् सः – बहुव्रीहि समासः।
3. धीवरालापः –
उत्तरम्:
धीवराणाम् आलापः – षष्ठी तत्पुरुष समासः।
4. प्रत्युत्पन्नमतिः –
उत्तरम्:
प्रत्युत्पन्ना मतिः यस्य सः – बहुव्रीहि समासः।
5. प्रमाणाभावात् –
उत्तरम्:
प्रमाणस्य प्रमाणानाम् वा अभावः तस्मात् – षष्ठी तत्पुरुष समासः।
5. सन्धिविच्छेदं कुरुत
Dissolve the sandhis:
1. यद्भविष्यश्चेति –
उत्तरम्:
यद्भविष्यः + च + इति
2. श्रुतोऽयम् –
उत्तरम्:
श्रुतः + अयम्
3. प्रत्युत्पन्नमतिस्तथा
उत्तरम्:
प्रत्युत्पन्नमतिः + तथा
6. रेखाङ्कितानां पदानां स्थाने प्रकोष्ठात् उचितं पदं चित्वा प्रश्नवाक्यां रचयत –
Choose the correct word from the brackets to replace the underlined word and make interrogative sentences.
(कदा, कस्मात्, कीदृशः, केन, कः, किम्)
- बहुमत्स्यः अयं हृदः।
- अस्माभिः रात्रौ एव समीपं सरः गन्तव्यम्।
- अनागतविधाता परिजनेन सह निष्क्रान्तः।
- प्रत्युत्पन्नमतिः जालात् अपसारितः।
- धीवरैः यद्भविष्यः व्यापादितः।
उत्तरम्:
- कीदृशः
- कदा
- केन
- कस्मात्
- कः
- कथायाः
7. क्रमानुसारेण वाक्यानि लिखत –
Write sentences according to story order:
1. अहं तावज्जलाशयान्तरं गच्छामि।
2. पितृपैतामहिकस्य जलाशयस्य त्यागः न युज्यते।
3. प्रमाणाभवात् कुत्र मया गन्तव्यम्
4. श्वः अत्र आगम्य मत्स्यकूर्मादयो व्यापादयितव्याः।
5. धीवरैः जलाशये जालं क्षिप्तम्।
6. यद्भविष्यः धीवरैः प्राप्तः व्यापादितः च।
उत्तरम्:
4, 1, 3, 2, 5, 6
8. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् आङ्ग्लभाषायां उत्तराणि लिखत –
Answer the following questions in English:
Question 1.
What did fishermen think on seeing the lake?
Answer:
On seeing the lake, fishermen thought, “Ah! How wonderful! This lake is full of a lot of fish. How come we saw it today only? Now everything is settled. We will come tomorrow and kill the fish, tortoise etc. There is enough for us.
Question 2.
What did fish tell one other on listening to fishermen’s conversation?
Answer:
Having heard the fishermen’s conversation the fish said to one other, “What should we do after hearing these words of fishermen?” The fishermen’s speech struck them. like thunderbolt.
Question 3.
What was the opinion of अनागतविधाता?
Answer:
अनागतविधाता expressed his view saying, “I am sure that fishermen will come here and kill the fish. So it is not right to stay here even for a moment. We should go to some other lake tonight only. As for me, I am going to leave for the other lake.
Question 4.
Why did प्रत्युत्पन्नमतिः give the idea to go to another lake?
Answer:
प्रत्युत्पन्नमतिः said, “where should I go since there is no proof of what is going to happen in the future? When the occasion arises, whatever seems fit to be done should be done. It is said that he who faces the calamity when it comes is intelligent.” Being confident of his own intelligence प्रत्युत्पन्नमतिः gave up the idea of going to the other lake.
Question 5.
What does यद्भविष्य believe about leaving the lake?
Answer:
According to यद्भविष्य it was not right to leave the lake merely because of hearing the words of the fishermen. After all the lake was their and their ancestor’s home. If life is going to be over, the change of place will be of no use. It is said that whatever is going to happen will happen. It will not be otherwise. This thinking is like the medicine that will put an end to all worries:
6. What is the moral of the story?
Answer:
The moral of this story is a follows: He who visualizes the future and takes proper steps to overcome the probable calamity (अनागतविधाता) as well as he who is ready-witted enough to take a prompt decision (प्रत्युत्पन्नमतिः) leads a happy life. He was lazy leaves everything to chance is surely ruined.
9. पात्रैः सह यथास्वम् उक्तिं संयोजयत –
Match the words from column ‘B’with their speakers from column ‘A’:
Column ‘A’ Column ‘B’
Answer:
1. धीवराः – अहो बहुमत्स्योऽयं ह्रदः।
2. अनागतविधाता – तन्न युक्तं साम्प्रतं क्षणमपि अत्र अवस्थातुम्।
3. यद्भविष्यः – यद्भावि न तद्भावि।
4. प्रत्युत्पन्नमतिः – तदुत्पन्ने यथाकार्यं तनुष्ठेयम्।
GSEB Class 10 Sanskrit यद्भविष्यो विनश्यति Additional Important Questions and Answers
1. अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषायाम् लिखत –
Answer these question in Sanskrit:
1. धीवराणां वचनं कीदृशम् आसीत्?
उत्तरम्:
धीवराणां वचनं कुलिशोपमम् आसीत्।
2. ‘उत्पन्नामापदं यस्तु समाधत्ते स बुद्धिमान्।’ इति सूक्तिं कः वदति?
उत्तरम्:
इति सूक्तिं प्रत्युत्पन्नमतिः वदति।
3. जालेन बद्धः प्रत्युत्पन्नमति केन प्रकारणे स्थितः?
उत्तरम्:
जालेन बद्धः प्रत्युत्पन्नमति मृतवद् आत्मानं संदर्घ्य स्थितः।
4. एकस्मिन् जलाशये किं नाम धेयाः कति मत्स्याः अवसन्?
उत्तरम्:
एकस्मिन् जलाशये अनागतविधाता, प्रत्युत्पन्नमतिः, यद्भविष्यः चेति नाम त्रयः मत्स्याः अवसन्।
5. जलाशयं दृष्ट्वा धीवराः कं निश्चयम् अकुर्वन्?
उत्तरम्:
जलाशयं दृष्ट्वा धीवराः निश्चयम् अकुर्वन् यत् श्वः अत्रागम्य मत्स्यकूर्मादयो व्यापादयितव्याः।
6. ‘नूनं प्रभातसमये धीवरा अत्रागम्य मत्स्य संक्षयं करिष्यन्ति’ इति वचनं कस्य?
उत्तरम्:
इदं वचनम् अनागतविधाता इति नाम्नः मत्स्यस्य।
7. यद्भविष्यस्य मतानुसारं कीदृशस्य जलाशयस्य त्यागः न योग्यः ?
उत्तरम्:
यद्भविष्यस्य मतानुसारं पितृपैतामहिकस्य जलाशयस्य त्यागः न योग्यः।
8. कौ द्वौ सुखमेधेते?
उत्तरम्:
अनागतविधाता, प्रत्युत्पन्नमतिः च सुखमेधेते।।
2. वचनानुसारं शब्दरूपैः रिक्तस्थानानि पूरयत् –
Fill in the blanks with the correct forms of the words according to number:
उत्तरम्:
3. उदाहरणानुसारं शब्दरूपाणां परिचयं कारयत उदाहरणम्
Write the form of words according to example.
उत्तरम्:
4. वचनानुसारं धातुरूपैः रिक्तस्थानानि पूरयत –
Fill in the blanks with the correct form of the verb according to member:
उत्तरम्:
5. सन्धिं कुरुत –
Make Sandhis:
उत्तरम्:
1. ‘धीवरैः + उक्तम्, = धीवरैरुक्तम्
2. ‘बहुमत्स्यः + अयम्’ = बहुमत्स्योऽयम्
3. ‘कदाचित् + अपि’ = कदाचिदपि
4. ‘करिष्यन्ति + इति’ = करष्यिन्तीति
5. ‘तदा + अन्यत्र’ = तदान्यत्र
6. ‘मृत्युः + भविष्यति’ = मृत्युभविष्यति
7. ‘श्रुतः + अयम्’ – श्रुतोऽयम्
8. ‘धीवरैः + आगत्य’ = धीवरैरागत्य
6. समास प्रकारं लिखत –
Write the correct type of compounds:
उत्तरम्:
1. आहारवृत्तिः – षष्ठी तत्पुरुष
2. मत्स्यकूर्मादयः – बहुव्रीहि
3. कुलिशोपमम् – बहुव्रीहि
4. मत्स्यसंक्षयम् – षष्ठी तत्पुरुष
5. यथाकार्यम् – अव्ययी भाव
6. वचनमात्रेण – अव्ययी भाव
7. जलाशयान्तरम् – कर्मधारय
8. चिन्ताविषम् – कर्मधारय
9. यथाशक्ति – अव्ययी भाव
यद्भविष्यो विनश्यति Introduction
This extract based on the story that is in the first तन्त्र (part) of पञ्चतन्त्र, i.e., मित्रभेद : Note the three different way of the three characters in th fable in the face of the imminent calamity. Let’s cross the bridge when we come to it is the philosophy of प्रत्युत्पन्नमति, अनागत विधाता believes in taking steps to save himself. He believes in the maxim. “To be prepared is half the victory’. यद्भविष्य is a lazy) happy go lucky character who thinks everything is predetermined. He is fatalistic and resigns himself to what he thinks is inevitable.
यद्भविष्यो विनश्यति Summary Of The Chapter
Once upon a time three male fish named अनागतविधाता, प्रत्युत्पन्नमति and यद्भविष्य used to live in a lake. Then once seeing that lake, it was said by the fishermen-‘Ah! this lake was plenty of fish in it. It was never discovered before by us. So today the provision for our food is made. Coming here tomorrow the fish, tortoises etc. should be killed. This is decided. Then having heard attentively their speech resembling a thunderbolt the fish said to one another, “This conversation of fisherman is heard.
Now what should be done by us?” The fish named अनगत विधाता there said, “I think the fishermen will indeed come here and destroy the fish totally. So it is not right to stay here even for a moment. Tonight itself we should go to a lake nearby. As for me, I am going to another lake.
Trufa the other fish said, “since there is no proof of future (what will happen), where should I go? So when the occasion arises, I should do whatever should be done. It is said “He who resolves the calamity when it comes is intelligent.” Then it was said by यद्भविष्य, “It is not right to leave the lake that belong to our forefathers. If the life is over then even by going else where death will take place. And it is said-whatever is not going to happen will not happen. If something is going to happen, it will not change. Why is this medicine which puts an end to the poison of anxiety not drunk?”
Then having learnt the decision of the two, अनागतविधाता went out with the members of his family. These two stayed there in the lake itself. Next day the fishermen came and threw the net. Trapped in the net प्रत्युत्पन्नमति remained showing himself like a dead one. Then being thrown away from the net, he jumped according to his strength and entered deep water. Tufoul was caught and killed by the fishermen. Therefore it is said- अनागतविधाता and प्रत्युत्पन्नमति these two prosper happily. यद्भविष्य gets completely destroyed.
1. संस्कृतम्:
पुरा एकस्मिन् जलाशये अनागतविधाता, प्रत्युत्पन्नमतिः यद्भविष्यश्चेति त्रयो मत्स्याः वसन्ति स्म। अथ कदाचित् तं जलाशयं दृष्ट्वा धीवरैः उक्तम्-“अहो बहुमत्स्योऽयं हृदः। कदाचित् अपि न अस्माभिः अन्वेषितः। तदद्य आहारवृत्तिः सञ्जाता। श्वः अत्रागम्य मत्स्यकूर्मादयो व्यापादयितव्याः इति निश्चयः।”
Translation:
Once upon a time three male fish named अनागतविधाता, प्रत्युत्पन्नमति and यद्भविष्य used to live in a lake. Then once seeing that lake, it was said by the fishermen, “Ah! this lake has plenty of fish in it. It was never discovered (before) by us. So today the provision for our food is made. Coming here tomorrow the fish, tortoises, etc. should be killed. This is decided.
अव्ययानां वाक्येषु प्रयोगः
अव्ययाः वाक्यप्रयोगः
पुरा पुरा एकः नृपः आसीत्।
विशेषण-विशेष्य चयनम् – त्रयः मत्स्याः।
Glossary:
पुरा – in the past, this is an indeclinable, अनागतविधाता – the name of the male fish. The word अनागतविधाता means one who visualizes the future and takes steps to avoid calamity, prudent, प्रत्युत्पन्नमतिः – the name of a made fish. The word means ready witted or having presence of mind, bold, confident, यद्भविष्यः-यद् भविष्यम् तद् भविष्यति इति-कर्मधारय समास – The name of a male fish, the meaning of this word is one who think whatever is going to happen will happen and it cannot be avoided, fatalist, त्रयः – three, मत्स्याः – male fishes, वसन्ति स्म-अवसन् – lived or were living, used to live; present tense verb followed by the indeclinable ‘स्म’ expresses past tense, अथ कदाचित् – now once, once upon a time, तं जलाशयं दृष्ट्वा – having seen the lake or tank; the word अशय means a reservoir here.
Note that both the words are in the accusative case as they are the object of the gerund, दृष्ट्वा धीवरैः उक्तम् – it was said by the fisherman, अहो – ah, how wonderful, this is an indeclinable showing surprise or wonder, बहुमत्स्यः – बहवः मत्स्याः यस्मिन् सः – बहु व्रीही समसा: – having plenty of fish; adjective of the noun, हृदा अन्वेषित: – discovered, noticed; this is past passive participle used as a verb here, आहारवृत्तिः – provision of foods method or mode (वृत्ति) of subsistence (आहार), सञ्जाता-समजायत – happened, took place; verb of the subject, आहारवृत्तिः, श्वः – tomorrow; this is an indeclinable, अत्रागम्य – अत्र + आगम्य – having come here, मत्स्य कूर्मादयः – fish, tortoises, etc; adjective of the noun, जलचराः – that is understood, व्यापादयितव्याः – should be or would be killed, इति निश्चयः – this certain or fixed.
2. संस्कृतम्:
अथ तेषां तत्कुलिशोपमं वचनं समाकर्ण्य मत्स्याः परस्परं प्राहुः- “श्रुतोऽयं धीवरालापः। अधुना अस्माभिः किं कर्तव्यम्।” तत्र अनागतविधाता नाम मत्स्यः प्राह-“नूनं प्रभातसमये धीवराः अत्रागम्य मत्स्यसंक्षयं करिष्यन्ति इति मम मनसि वर्तते। तन्न युक्तं साम्प्रतं क्षणमपि अत्र अवस्थातुम्। अस्माभिः रात्रौ एव किञ्चित् समीपं सरः गन्तव्यम्। अहं तावत् जलाशयान्तरं गच्छामि।”
Translation:
Then having heard attentively (सम्रा) their speech resembling a thunderbolt the fish said to one another-“this conversation of fishermen is heard. Now should be done by us?” The fish named 3-Piafqera there said, “I think the fishermen will indeed come here and destroy the fish totally (सं). So it is not right to stay here even for a moment. Tonight itself we should go to a lake nearby. As for me, I am going to another lake.”
Glossary:
तत्कुलिशोपमम्- तत् +कुलिशोपमम् – that (तत्) which was like, कुलिशम् – thunderbolt. कुलिश or वज्र is indra’s weapon sharp enough to break or destroy the mountains; this is an adjective of the noun वचनम्, समाकर्ण्य – having heard, परस्परम् – to one another, this is an indeclinable, प्राहुः – said, श्रुतोऽयम् – श्रुतः + अयम् – this is heard, अयम् – refers to the masculine noun, आलापः – compare, अयम् आलापः (M), इदम् वचनम् (N), इयम् वार्ता (F), अधुना — now, this is an indeclinable, किं कर्तव्यम् – what should be done, अस्माभिः – by us, अस्माभिः कर्तव्यम् — is passive voice, वयम् कुर्याम् or वयम् कुर्वीमहि is in active voice, प्राह – says, here said, प्र + ब्रू present tense लट्लकार, third person singular, optional form, नूनम् – indeed, this is an indeclinable, मत्स्यसंक्षयम्-मत्स्यानाम् संक्षयः, तम्-षष्ठी तत्पुरुष समासः – total destruction of fish; the word is the object of the verb, करिष्यन्ति, तन्न युक्तम् – तत् + न युक्तम् – it is not proper, साम्प्रतम् – now, this is an indeclinable, अवस्थातुम् to remain, to stay, अव + स्था – हेत्वर्धक तुमन्त अव्यय or infinitive, किञ्चित् – some; adjective of the neuter noun, सरः — pond, compare, कश्चित् पुरुषः – (M) काचित् स्त्री (F), किञ्चित् वनम् (N), तावत् – now, on my part;this is an indeclinable, जलाशयान्तरम् – अन्यः जलाशयः, तम्-कर्मधारय समास – to the other lake.
3. संस्कृतम्:
अपरः प्रत्युत्पन्नमतिः प्राह- “भविष्यदर्थे प्रमाणाभावात् कुत्र मया गन्तव्यम्। तदुत्पन्ने यथाकार्यं तदनुष्ठेयम् तथा चोक्तम्- उत्पन्नामापदं यस्तु समाधत्ते स बुद्धिमान्।” ततो यद्भविष्येण उक्तम्-“धीवराणां वचनमात्रेण पितृपैतामहिकस्य जलाशयस्य त्यागः न युज्यते। यदि आयुः क्षयोऽस्ति तदा अन्यत्र गतानामपि मृत्युः भविष्यति एव। उक्तं च –
यदभावि न तद्भावि भावि चेन्नतदन्यथा
इति चिन्ताविषनोऽयमगदः किं न पीयते।।”
Translation:
प्रत्युत्पन्नमति, The other fish said, “since there is no proof of future (what will happen), where should I go? So when the occasion arises, I should do whatever should be done. It is said-“He who resolves the calamity when it comes is (really) intelligent.”
Then it was said by yufa“It is not right to leave to lake that belongs to our forefathers. If the life is over then even by going elsewhere death will take place. And it is said, Whatever is not going to happen will not happen. If something is going go happen, it will not change (be otherwise). Why is this medicine which puts an end to the poison of anxiety not drunk?”
Glossary:
भविष्यदर्थे – for the future, प्रमाणाभावात् – प्रमाणस्य अभावः, तस्मात् – षष्ठी तत्पुरुषसमासः – due to absence of proof, तदुत्पन्ने – when it arises, when the occasion presents itself. This construction is called locative absolute (सति सप्तमी) and can be replaced by यदा तत् उत्पन्नं तदा। यथाकार्यम् – कार्यम् अनुसृत्य – अव्ययीभाव समासः – whatever should be done, तदनुष्ठेयम् – तत् + अनुष्ठेयम् — the same should be done, अनुष्ठेयम् – अनु + स्था – potential passive participle (कर्मणि विध्यर्थक कृदन्त), nauter nominative accusative singular or masculine accusative singular, अनुष्ठेयम् – कार्यम्, चोक्तम् – च + उक्तम् – and it is said, उत्पन्नामापदम् – उत्पन्नाम् + आपदम् – the difficulty that has arisen, समाधत्ते – (be) resolves, solves; सम् + आ + धा A present tense, लट् लकार third person singular, verb of the subject यः, धीवराणाम् – of the fishermen, वचनमात्रेण – merely by speech, वचनम् एव वचनमात्रम्, तेन-नित्य समास, पितृ पैतामहिकस्य जलाशयस्य – of the lake that belongs ot our father, grandfather etc., त्यागः – leaving, न युज्यते – is not proper.
यत् अभावि तत् न भावि, भावि चेत् तत् न अन्यथा (भविष्यति)- इति चिन्ताविषहनः अयम् अगदः किम् न पीयते?
अभावि – that which is not going to happen, अभाविन् – (adjective ending in इन्), neuter nominative – accusative singular, चेद्-चेत् – if, न अन्यथा – (will) not be otherwise, चिन्ताविषहन: – चिन्ता एव विषम् चिन्ताविषम् – कर्मधारय समास, चिन्ताविषम् हन्ति इति – उपपद तत्पुरुष समास; adjective of the noun, अयम् अगदः – (this medicine), किम् न पीयते – why is it not drunk? This passive construction can be turned into active as: अगदम् किम् न पिबति।
अव्ययानां वाक्येषु प्रयोगः
अव्ययाः वाक्यप्रयोगः
अन्यथा अन्यथा कार्यं कुरु।
4. संस्कृतम्:
अथ तयोः निश्चयं ज्ञात्वा अनागतविधाता निष्क्रान्तः सह परिजनेन। द्वौ इमौ तत्रैव जलाशये स्थितौ। अपरेयुः धीवरैः आगत्य जलाशये जालं क्षिप्तम्। जालेन बद्धः प्रत्युत्पन्नमतिः मृतवद् आत्मानं संदर्य स्थितः। ततो जालाद् अपसारितः यथाशक्ति उत्प्लुत्य गम्भीरं नीरं प्रविष्टः। यद्भविष्यः धीवरैः प्राप्तः व्यपादितः च। अत एवोक्तम्
अनागतविधाता च प्रत्युत्पन्नमतिस्तथा।
द्वावेतौ सुखमेधेते यद्भविष्यो विनश्यति।।
Translation:
Then having learnt the decision of the two, अनागतविधाता went out (of the lake) with the members of his family. These two stayed there in the lake itself. Next day the fishermen came and threw the net. Trapped in the net प्रत्युत्पन्नमति remained showing himself like (pretending to be) a dead one. Then being thrown away from the net, he jumped according to his strength and entered deep water. He was caught and killed by the fishermen. Therefore it is said. अनागतविधाता (one who provides for the future) and प्रत्युत्पन्नमति (one who is ready witted)these two prosper happily, यद्भविष्य (one who believes in come what may happen)gets completely destroyed.
Glossary :
तयोः – of the two, i.e., of two male fish, प्रत्युत्पन्नमति and यद्भविष्य, निश्चयम् – decision, ज्ञात्वा – having known, निष्क्रान्तः – he went out, सह परिजनेन with the family members,. द्वौ इमौ – these two, तत्रैव – तत्र + एव there itself, स्थितौ – अतिष्ठताम् – remained or stayed, अपरेयुः – the next day, जालम् क्षिप्तम् – the net was thrown, बद्धः – bound, trapped, आत्मानम् मृतवत् संदर्घ्य – showing hiself like (pretending to be) a dead being, अपसारितः – was thrown away. Note that अपसृत is the past passive participle अपसारितः is a causal past passive participle, यथाशक्ति – शक्तिम् अनतिक्रम्य (अनुसृत्य वा) अव्ययीभाव समास according to strength, उत्प्लुत्य – having jumped out, गम्भीरम् नीरम् – deep water, प्रविष्टः – प्राविशत् – entered, व्यापादितः – killed, वि + आ + पद् causal past passive participle, प्रयोजक भूत कृदन्त – masculine nominative singular.
अनागतविधाता – one who provides for the future (अनागत), प्रत्युत्पन्नमतिः – ready-witted, द्वावेतो – द्वौ + एतौ – these two, सुखम् – happily, easily, this is an adverb, एधेते – (thse two) prosper, become happly, एध् – present tense लट् लकार, third person, dual verb of the subject एतौ द्वौ, यद्भविष्यः – यद्भविष्य (a lazy person believing in the theory that whatever is destined to happen will happen, farafa – is ruined completely.
अव्ययानां वाक्य प्रयोगः
अव्ययाः वाक्यप्रयोगः
प्रति रामम् प्रति पश्य।