Gujarat Board GSEB Solutions Class 12 English Second Language Unit 3 Read 1 Manage Your Stress Textbook Exercise Questions and Answers.
GSEB Std 12 English Textbook Solutions Unit 3 Read 1 Manage Your Stress (2nd Language)
GSEB Class 12 English Manage Your Stress Text Book Questions and Answers
Comprehension
(a) What is your way of reacting in the list in the second para of the Read.
(b) What are the areas or topics of your over-thinking ?
(c) Do all the four steps of ‘anticipating success’ and then share your feeling with your partner.
Answer:
(a) My way of reacting is as follows :
(1) I find it difficult to concentrate on things.
(2) I have lots of different things on my mind but cannot grasp a clear thought.
(3) I start lots of things but don’t finish any.
(b) The areas or topics of my over-thinking are as follows:
(1) Preparation for exam.
(2) Competition in sports.
(3) Fulfilling my parents’ expectations for me.
(c) I have followed all the four steps of ‘success’, but while following them, my thinking was like this :
I tried to curb my over-thinking which made me suspicious about my result by repeatedly saying to myself that ‘I have no expectations’. Then I tried to observe self-hypnosis by settling down in a chair and counting numbers imagining different things. I also tried to bring positive pictures on my mind-screen by collating all those things that can bring me bright success.
2. Peep into your life and fill in the table. Add one incident when you really felt
| Action | Yes/No | How long does that feelings last ? | Reason |
| You are frightened when a cockroach climbs up your leg. | Yes | 2-3 minutes | fear that it may harm me |
| Your mouth starts watering when you think of lemon being squeezed. | Yes | till we forget the taste of lemon | experience the taste |
| You shiver in interviews or in elocution competitions. | Yes | till my turn comes to appear for interview. | fear if my answers would be correct. |
Answer:
Once when I was in Std. XI, I went to my exam place, i.e., my school. I was fully prepared as I have been a ranker throughout. I have always stood first and wanted nobody to take over me. Our teachers used to give us the course from which the questions would be asked.
We were also in the habit of preparing that much limited course. At that time, my friend came to me and asked me a question that belonged to another chapter which was not covered in that exam. I told him not to bother me for the things that were not going to be asked in that exam.
Then he revealed that the chapter was to be there in that exam. The teacher had announced that on the last day before the exam when I was absent. I was so much stressed thinking that I would not be able to manage my first rank that time.
3. Make pairs. Put the appropriate letter in the brackets.
| 1. Mind | (D) | A. helps in balancing our brain |
| 2. Music | (A) | B. makes you unable to concentrate. |
| 3. Mental abilities | (F) | C. makes you physically weak and exhausted. |
| 4. Mental stress | (B) | D. keeps us in position to think logically. |
| 5. Anticipation of happenings | E. start lot of things but do not finish. | |
4. Write three sentences about how these help.
(1) Putting worries on paper
(2) Removing worries of “I can’t”
(3) Writing a few lines with the other hand
(4) ‘No Expectation’
Answer:
(1) We should write down all our worries. Putting them on a piece of paper gets them out of our head.
(2) The phrase “I can’t” has to be deleted from your vocabulary. It is not constructive and blocks your view of possible solutions.
(3) To remove stress, write a few lines- with your other hand. This rebalances the two hemispheres of the brain.
(4) To avail maximum energy we have to use the phrase ‘I have no expectation and I will deal with whatever happens when it happens’ as a mantra. By doing this, your body starts relaxing at the thought of ‘no expectations’. This relaxation tells you that you have just stopped yourself from wasting valuable energy. You will feel mentally and emotionally calmer.
Answer the following questions:
Question 1.
Do you think there are more chances of accidents when you are in a hurry or you have some tension?
Answer:
When one is under stress the chances of accidents are more. Mind, emotions and body work together. The mind is the rational and logical part that helps you to make unemotional choices. If tension overrules the mind, accidents occur.
Question 2.
What would you do when you have stress ? OR Which exercise suits you more ? Why?
Answer:
To reduce tension play some music you to remove stress like and dance. This creative exercise works on the right side of the brain and helps to rebalance your brain. We should indulge in activities which will divert your mind from tension and calms it.
Question 3.
Why can you not take proper decisions when you are angry?
Answer:
When you are angry your memory lets you down. There are lots of different things on your mind and are unable to grasp a clear thought. You are often undecided under such circumstances.
Question 4.
You have a cricket match today. Tomorrow there is a test in the school and you should study now. You are supposed to choose one. Make a decision and say why it is rational.
Answer:
Priority should be given to studies as you are a student first. Your career depends on your approach to studies rather than cricket. Cricket is your hobby. Examination will brighten your future. The decision is rational.
Question 5.
Write your experience to support the statement: We don’t get tired of work but we get tired of list of pending works.
Answer:
Every day begins with a new source of enthusiasm. But the moment we begin our work we are first reminded of the list of pending work on hand. This creates stress in our mind. This thought imperils the ability to work. It reduces productivity. It reduces accuracy in the work we are doing. We become lethargic and want to take help of others.
That means we become dependent on others. It affects us physically and emotionally. Irritation develops as a result. We are unable to deal patientiy with others. Our thinking is mistified and routine work is disturbed. The present work also gradually becomes a part of the pending list.
Question 6.
List the work you can do at these places: [In kitchen, in garden, at your papa’s workplace, on playground, in school, etc.]
Answer:
List of what we can do :
Kitchen: Clean the kitchen, clean utensils, cook food, repair the gas stove if needed, arrange things according to requirements.
Garden: Till the land, sow seeds, water garden, chip the dead branches, remove weeds, pluck fruits, flowers when necessary.
Papa’s occupation : Work on the computer, prepare charts, give ideas.
Playground: Clean the place, draw lines where required, prepare equipment, tie nets where necessary, arrange teams, provide knowledge, encourage players.
School: Help students in homework, clean the board for the teacher, write the thought for the day, keep duster, chalk sticks where required, maintain quietness in class; circulate notices, bring the requirements of the class to the notice of the principal.
Summarize in four-five sentences
Question 1.
Self-hypnosis
Answer:
Self-hypnosis helps to relieve mental stress. It helps to divert your thinking to self imagination. It is done till you feel rested and refreshed. The concentration is fully imposed on the mind. We count numbers in a reverse order while relaxing in a chair. The counting should correspond with breathing. This gradually reduces mental stress.
Question 2.
The screen exercise
Answer:
When you are taken over with emotions clear thinking is dimmed. Process of decision taking is endangered. Screen exercise helps detach yourself emotionally from the current situation and settle in clear thinking. Here you have to imagine what another person would do in your situation. This will help you to evaluate the problem more clearly.
If we close our eyes and think on the current situation causing stress, we project a picture on the screen of our mind as if it were a film. You have to imagine what really happened and not what might happen. After some time you will be relieved of stress.
Question 3.
Anticipating success
Answer:
When life becomes hectic and nothing seems easy, we develop pessimistic ideas. They dominate our mind. We can overcome this situation by Anticipating success. This is a result of optimistic thinking. To remedy the situation, close your eyes and medidate. This helps to clear the current crisis. You experience a great relief.
A. Additional Questions and Answers
Question 1.
How do our mental capacities help us ?
Answer:
Our mental capacities are our abilities ” to concentrate, to take in new information, to remember old and new information and to be in a position to think logically. We need our mental capacity to study, to work, to impose a constructive and workable order on our life, and to make rational day-to-day decisions.
Question 2.
How is our mind ?
Answer: Our mind is the rational, logical part of us that helps us to make unemotional choices, to store and retrieve information and to order and calculate. It is the counterpart to the emotions.
Question 3.
Why does a student get nervous in exam hall?
Answer:
Nervousness in exam hall results from the interaction between mind and emotions. A student’s mental capacity has helped him retain what he has revised. He knows his stuff but when he enters the exam hall and starts getting emotional by expecting difficulties and imagining failure, all of a sudden the carefully stored information is no longer available. His emotions have barred the way to his inner information store.
Question 4.
How does our mental stress affect our memory ?
Answer:
If we are mentally stressed, we find it difficult to concentrate on things. We find our memory letting us down frequently. We have lots of different things on our mind but cannot grasp a clear thought. We are often undecided, we take more time to do tasks that we were able to complete quite quickly before.
Question 5.
How does screen exercise help us ?
Answer:
The screen exercise shows us how to step back and emotionally detach ourselves from our current situation of stress. This helps us see more clearly what is going on. Imagining another person in our situation puts a new perspective on our stress problem so that we can evaluate more calmly.
(B) Short notes
Write short notes focussing on the questions :
(1) Mental Capacity of Man
- mind, emotions and body are interlinked
- What is not freedom ?
- they work together
- mental capacities – concentrate
- take in new information – think logically, etc.
- Mind is counterpart of emotion
- emotional disturbances cause mental stress
- better dealing with stress, less mental capacity gets affected
Answer:
Mental Capacity of Man: Mind, emotions and body are all closely interlinked and always work together.
Man’s mental capacities are his abilities to concentrate, to take in new information, to remember old and new information and to be in a position to think logically. One needs one’s mental capacity to study, to work, to impose a constructive and workable order on one’s life, and to make rational day-to-day decisions.
Man’s mind is the rational, logical part of him. It helps him to make unemotional choices, to store and retrieve information and to order and calculate. It is the counterpart to the emotions. The emotional disturbance causes stress. The better one deals with stress, the less one’s mental capacity will be affected.
(2) The Techniques to Reduce Stress
- Describe the techniques to reduce stress.
- Explain the first technique in detail.
- What are the benefits of the first technique ?
- Explain the second technique in detail.
- What are the benefits of the second technique ?
- Why should we do mental exercise regularly?
Answer:
The Technique to Reduce Stress: In this present day hectic world, stress has been common. People would like to do away with it at any cost. For this purpose, the following /techniques could be useful: We should stop being emotional. We should stop over-thinking. One should repeatedly say to himself ‘I have no expectations and I will deal with whatever happens when it happens.’
We should learn ‘self-hypnosis’ to relieve mental stress. Sitting in a quiet place, concentrating on something discarding all the annoying thoughts can help a lot to remove stress. The screen exercise is also a useful technique.
It helps us to step back and emotionally detach ourselves from our current situation. We can also anticipate success to win over stress. Besides, all these, there are certain s stress control exercises, too. They can help us to remove stress. They could be Short Meditation, The Crown Pull and Mental Quick Fixes.
(C) Reading Comprehension
Read the following extracts and answer the questions:
(1) Stop over-thinking
When tasks and pressures start building up, the mind can sometimes go into over thinking and you come to the thought, I wish there was a switch in my head that I could flick ( and turn off all the thoughts going around 5 in my mind !’ It is not that easy. There is a ? technique to help yourself during the problem of over-thinking.
Questions:
(1) When does over-thinking take place ?
(2) What is not easy according to the writer ?
Answers:
(1)When tasks and pressures start building up, the mind starts over-thinking.
(2) According to the writer, to stop over- ! thinking all of a sudden like flicking a s switch to turn off an electrical apparatus is not easy.
(2) In order to have the maximum energy available at the start of a busy day, use 1 have no J)
expectations and I will deal with whatever happens when it happens’ as a form of mantra. You will notice how your body starts relaxing at the thought of ‘no expectations’. This relaxation tells you that you have just stopped yourself from wasting valuable energy. You will feel calmer mentally and emotionally as a consequence.
Questions:
(1) What mantra one should have in the morning to have energy for the whole day?
(2) What are the advantages of the said ‘morning mantra’ ?
Answers:
(1) In the morning one should have the mantra ‘I have no expectations and I will deal with whatever happens when it happens.’ This mantra helps us have energy for the whole busy day.
(2) If we follow the morning mantra ‘no expectations’, we can stop ourselves from wasting valuable energy. We will also feel calmer mentally and emotionally as a consequence.
(3) When life becomes too hectic, we can end up feeling mentally tied in knots. Nothing seems easy and positive. Pessimism sets in and we cannot see a way out of our current problems. We can open a source of optimism with the technique of anticipating success.
- Settle back in a chair and close your eyes.
- Experience with all your senses what it feels like to have achieved something and enjoy the resulting feelings of relief and elation.
- Hang on to the positive feelings and bring them back with you into the here and now.
- Open your eyes again.
Questions:
(1) When does pessimism set in ?
(2) Give two ways to anticipate success ?
Answers:
(1) When life becomes too hectic, we feel mentally tired and everything seems clumsy. In such condition, pessimism sets in and we cannot see a way out of our
current problems.
(2) We can anticipate success in the following ways :
- Relax in a chair with closed eyes and feel like having achieved something.
- While relaxing thus, we should hang on positive feelings.
(4) Mind, emotions and body are all closely interlinked and always work together. It helps you distinguish them clearly if you try to understand them separately. Your mental capacities are your abilities to concentrate, to take in new information and to be in a position to think logically. You need your mental capacity in order to study, to work, to impose a constructive and workable order on your life, and to make rational day-to-day decisions.
Questions:
(1) How does our mental power make us powerful ?
(2) Why do we need our mental capacity ?
Answers:
(1) Our mental power helps us to concentrate, to take in new information and to be in a position to think logically.
(2) We need our mental capacity in order to study, to work, to impose a constructive and workable order on our life and to make rational day-to-day decisions.
OR
Questions:
(1) What do you mean by mental capacities ?
(2) Mind, emotions and heart are all closely interlinked and always work together – True or False
Answers:
(1) Mental capacities are one’s abilities to concentrate, to take in new information and to be in a position to think logically.
(2) Mind, emotions and heart are all closely interlinked and always work together. – True.
(5) When life becomes too hectic, we can end up feeling mentally tied in knots. Nothing seems easy and positive. Pessimism sets in and we cannot see a way out of our current problems. We can open a source of optimism with the technique of anticipating success.
Questions:
(1) What happens when life becomes too hectic ?
(2) Which thing shows us the way out of our current problems?
Answers:
(1) When life becomes too hectic, we can end up feeling mentally tied knots. Nothing seems easy and positive.
(2) Only optimism with the technique of anticipating success shows us the way out of our current problems.
(6) The mind is the rational, logical part of you that helps you to make unemotional choices, to store and retrieve information and to order and calculate. It is the counterpart to the emotions. A good example of the interaction between mind and emotions is exam nerves, Your mental capacity has helped you retain what you have revised.
Questions:
(1) In what ways does the mind help us ?
(2) How is the mind ?
Answers:
(1) The mind helps us to make unemotional choices, to store and retrieve information and to order and calculate.
(2) The mind is the rational, logical part of man.
(D) Say True or False
Write whether the following sentences are True or False:
(1) Mind keeps us in position to think logically.
(2) Mind, emotion and body are all neither interlinked nor work together.
(3) Music hepls in balancing our brain.
(4) The mind is the irrational, illogical part of us.
(5) Mental abilities help you decide against feelings.
(6) When tasks and pressures start building up, the mind goes into meditation.
(7) Mental stress makes you unable to concentrate.
(8) Self-hypnosis worsens our mental stress.
(9) Anticipation of happenings makes you physically weak and exhausted.
(10) When emotions have taken us over, it becomes possible to think clearly.
(11) Pessimism hides all the ways that lead to a solution of our problem.
(12) If we stay focused on positive outcome, we cannot think more clearly.
(13) Anticipating success is a way of clearing negative thoughts.
(14) The body is the counterpart to the emotion.
(15) Starting a lot of things but not finishing is a sign of mental stress.
Answer:
(1) True
(2) Raise
(3) True
(4) Raise
(5) True
(6) False
(7) True
(8) False
(9) True
(10) False
(11) True
(12) False
(13) True
(14) False
(15) True
Manage Your Stress Summary in Gujarati
પરિચય આજના આ દોડધામભર્યા જીવનમાં દરેક વ્યક્તિ જાણે-અજાણે તણાવનો અનુભવ કરે છે, ત્યારે આ તણાવને નિયંત્રિત કરવો એ અનિવાર્ય બની ચૂક્યું છે. આપણું મન, લાગણીઓ અને શરીર એકબીજા સાથે ગાઢ રીતે સંકળાયેલાં છે. આપણું મન (મગજ) તાર્કિક રીતે વિચારવા ટેવાયેલું છે પણ એ આપણી લાગણીઓનું સામું અડધિયું છે, તેના પર લાગણીઓની અસર થાય જ છે.
જો આપણે આપણી લાગણીઓના ઊભરાને નિયંત્રિત કરી શકીએ, તો આપણી માનસિક ક્ષમતા ઓછી પ્રભાવિત થાય છે. આ તણાવને ઓછો કરવા કેટલીક કસરતો કરી શકાય; જેમાં સમાવિષ્ટ છે મનને આનંદિત રાખવું, વધારે પડતું વિચારવાનું છોડી દેવું, સ્વયં યોગનિદ્રા માણવી, આંખો બંધ કરી તણાવની સ્થિતિનું સાક્ષીભાવે સૂક્ષ્મ
અવલોકન કરવું અને તેમાંથી નીકળવાની ત્રીજી વ્યક્તિ તરીકે સલાહ-સૂચન કરવાં, સફળતાની પૂર્વધારણા કરવી વગેરે. વાચન 2માં તણાવ-નિયંત્રણની કેટલીક કવાયતો આપવામાં આવી છે, જે કરવાથી મહદંશે તણાવમુક્ત સ્થિતિનું સર્જન થઈ શકે, જેવી કે, ટૂંક સમયનું ધ્યાન ધરવું, તમારા મગજને વધુ પ્રાણવાયુ પહોંચાડવો તથા શ્વાસને ઉપરની તરફ (મગજ તરફ) ખેંચી મગજ તથા કરોડને લગતા સાવને પ્રવાહિત કરવા.
Glossary (શબ્દાર્થ)
Phrases And Idioms
let down (લેટ ડાઉન) disappoint, fail to meet expectations – નારાજ કરવું, અપેક્ષિત પ્રાપ્ત કરવા અસફળ રહેવું
turn off (ટર્ન ઑફ) switch off, stop the flow of – બંધ કરી દેવું, પ્રવાહ અટકાવી દેવો
deal with take action in, administer,manage something – પગલાં લેવાં, નિભાવવું, પાર પાડવું
sort out deal successfully with a problem or a situation – સમસ્યા કે પરિસ્થિતિમાંથી હલ કાઢવો
in a tizz (ઇન અ ટિઝ) in the state of confusion,excitement- મૂંઝવણની સ્થિતિમાં
end up (એન્ડ અપ) finish, wind up – અંત લાવવો
be tied in knots (બિ ટાઇડ ઇન નોટ્સ) be in confused state – મૂંઝવણ | ચિંતામાં હોવું
set in (સેટ ઇન) begin, become fixed for a period of time – શરૂ થવું, થોડો સમય સ્થિર થઈ જવું
tangle up mix something together – Asolla સાથે ભળી ગૂંચવાડો કરવો
ભાષાંતર
મન, લાગણીઓ અને શરીર (આ) બધાં અંદરોઅંદર ગાઢપણે સંકળાયેલાં છે અને સાથે મળીને કામ કરે છે. અગર તમે એ તમામને અલગ અલગ સમજવા પ્રયત્ન કરો તો તમને એ (બધાંને) જુદાં તારવવાં સહેલાં થઈ પડશે. તમે એકાગ્રચિત્ત થાઓ તે, નવી માહિતી સંપાદન કરો તે, જૂની તેમજ નવી માહિતી યાદ રાખો તે તેમજ તર્કબદ્ધ રીતે વિચારવાનું સામર્થ્ય કેળવો તે, આ તમામ તમારી માનસિક ક્ષમતાઓ ગણાય.
તમારે અભ્યાસ માટે, કામ કરવા માટે, તમારા જીવનમાં સર્જનાત્મકતા તેમજ ક્રિયાશીલતા લાવવા માટે તેમજ પ્રતિદિન વિવેકપૂર્ણ નિર્ણયો લેવા માટે તમારી માનસિક ક્ષમતાની જરૂર છે. ઉદાહરણ તરીકે, તમારે કામ પર ચાલતા જવું કે ગાડી લઈને જવું એમાંથી એકની પસંદગી કરવાની હોય (અને) તમને શરદી થઈ હોય અને સખત વરસાદ પડતો હોય એ હકીકતને ધ્યાનમાં લેતાં ગાડી લઈને જવાનો નિર્ણય યોગ્ય ગણાય. (હાલની) આ પરિસ્થિતિને ધ્યાનમાં લેતાં આ નિર્ણય વિવેકપૂર્ણ ગણાય.
મન (દિમાગ) એ તમારો વિવેક તેમજ તર્કપૂર્ણ અંશ છે કે જે તમને અતિ ભાવનાશીલ પસંદગી કરતાં અટકાવવા, (વિસરાઈ ગયેલી) માહિતીને પરત મેળવી (તેનો) સંચય કરવા તેમજ ગણતરી કરવા મદદરૂપ થાય છે. એ લાગણીઓનું પ્રતિરૂપ છે. પરીક્ષા વખતનો ભય એ મન અને લાગણીઓ વચ્ચેની ક્રિયા-પ્રતિક્રિયાનું સારું ઉદાહરણ છે.
તમે જે પણ વાંચી ગયા હશો તેને તમારી માનસિક ક્ષમતાએ જાળવી રાખવાનું કામ કર્યું – ‘તમારે શું લખવાનું છે, એ તમે જાણો છો’ પણ જ્યારે તમે પરીક્ષાખંડમાં દાખલ થાઓ છો ત્યારે તમે નાપાસ થવાની કલ્પના કરીને તેમજ અન્ય મુશ્કેલીઓના તેવા ભયથી લાગણીશીલ થઈ જાઓ છો અને એકાએક તમે સંચય કરી રાખેલી માહિતી (તમે કરેલી પરીક્ષાની તૈયારી) તમને હવે અપ્રાપ્ય બને છે (તમે ભૂલી જાઓ છો). તમારી લાગણીઓએ તમારી સંચય કરી રાખેલી માહિતીનો માર્ગ અવરોધ્યો છે. શું (આવા સમયે) તમે નીચે દર્શાવેલ રસ્તાઓમાંથી કોઈ એક પર પ્રતિક્રિયા આપો છો?
• તમને (ઘણી બધી) બાબતો પર એકચિત્ત થવું અઘરું લાગે છે.
• તમને તમારી યાદશક્તિ વારંવાર દગો દે છે.
• તમારા મનમાં ઘણા બધા વિચારો ચાલતા હોય છે, પરંતુ તમે કોઈ એક સ્પષ્ટ નિર્ણય પર આવી શકતા નથી.
આ દિવસોમાં તમે અનિર્ણાયક સ્થિતિમાં હોવ છો જે તમારા સ્વભાવથી વિપરીત છે.
• જે કામ તમે ઘણી ઝડપથી પતાવી શકો તેમ હો, છતાં પણ તે કામ પૂરાં કરતાં તમને ઘણો સમય લાગે છે.
• તમે (અગાઉનાં) કોઈ કામ પૂરાં કર્યા વગર જ ઘણાં (અન્ય કામો હાથ ધરો છો.
જો હા તો, એ તમારામાંના માનસિક તણાવની નિશાની છે. તમે જેટલી સારી રીતે તણાવ ઉકેલશો, તેટલી તમારી માનસિક ક્ષમતા પર ઓછી અસર થશે. જો તણાવને લીધે તમારી માનસિક ક્ષમતા પર અસર થવી શરૂ થઈ ચૂકી હોય, તો નીચેની કવાયતો તમને તણાવનું નિયમન કરવા અને તમારી જાતનું સંતુલન જાળવવામાં મદદરૂપ થશે. અતિશય વિચારવાનું બંધ કરોઃ
જ્યારે કામ અને દબાણ વધવા લાગે ત્યારે ક્યારેક મન વધારે પડતા વિચારે ચઢી જાય છે, અને તમને વિચાર આવે છે કે, “જો મારા મગજમાં સ્વિચ હોત કે જે હું ચાલુ-બંધ કરી શકું, તો મારા મગજમાં ફરતા બધા વિચારોને મેં બંધ કરી દીધા હોત !’ આમ કરવું સહેલું નથી. અતિવિચારની સમસ્યા દરમિયાન તમારી જાતને મદદ કરવા (ઘણી) તરકીબો છે:
• દિવસ દરમિયાન તમે તમારી જાતને વારંવાર કહેતા રહો :
મારી કોઈ અપેક્ષાઓ નથી અને હું જે પણ, જ્યારે પણ થશે ત્યારે તે ફોડી લઈશ.” જ્યારે તમે તમારી સમક્ષના તણાવયુક્ત દિવસ વિશે વિચારો છો ત્યારે તમારા વિચારો લગભગ આ રીતે ચાલતા હોય છે :
“હે ભગવાન, મારે કેટલું બધું કરવાનું (બાકી) છે! મારે X અને Y અને Z કરવાનું છે, ત્યારબાદ વળી પાછું A તથા Bની સમસ્યા ઉકેલવાની તો બાકી જ રહે છે! મને ખબર નથી પડતી કે આ બધું) હું કેવી રીતે કરીશ. મને જમવાનો પણ સમય નહિ મળે !”
મૂળભૂત રીતે, દિવસ તો હજુ શરૂ પણ નથી થયો, પણ અત્યારથી તમે મૂંઝાઈ ગયા. શું થવાનું છે એ વિચારે તમારું મગજ દોડવા લાગે છે અને તમે પૂર્વધારણા કરી લો છો કે આગળ (ઉપર) તમારું કામ પત્યા પછી તમે કેટલા બધા તણાવમાં હશો અને થાકી ગયા હશો.
આ ગાંડપણના વિચારો તમારી ઊર્જાને ક્ષીણ બનાવે છે, (અને) પરિણામે તમારો વ્યસ્ત દિવસ તમારી સ્વાભાવિક ઊર્જા કરતાં અર્ધા ભાગની ઊર્જાથી શરૂ થાય છે. પછી, દિવસના અંતે તમે જ્યારે (માનસિક રીતે) ભાંગી પડો છો ત્યારે તમે બધી રીતે (જે વિચારતા હતા તે) સાચા હતા એમ માનવા લાગો છો – (આમ) તમારો દિવસ અતિશય ખરાબ પસાર થાય છે અને તમે શારીરિક શક્તિ હણાઈ ચૂકી છે તેવો અનુભવ કરો છો.
કોઈ વ્યસ્ત દિવસની શરૂઆતમાં મહત્તમ ઊર્જા પ્રાપ્ય બનાવવા, | વિચારો “મારી કોઈ અપેક્ષાઓ નથી’ અને ‘પડશે એવા દેવાશે” એ મંત્ર(સૂત્ર)ને અનુસરો. (પછી) તમને લાગશે કે કોઈ અપેક્ષાઓ નથી” એ વિચારે તમારું શરીર કેટલું હળવું બની જાય છે. આ હળવાશ જ તમને જણાવશે કે તમે તમારી જાતને કેટલી બધી) કીમતી ઊર્જાનો બગાડ કરવામાંથી બચાવી લીધી છે.
પરિણામે તમે માનસિક અને ભાવાત્મક શાંતિનો અનુભવ કરશો. આત્મસંમોહન :
માનસિક તણાવમાંથી રાહત મેળવવા તમે આ આત્મસંમોહન(તરકીબ)નો ઉપયોગ કરી શકો. નીચેની કવાયત કરો. આંખો બંધ રાખીને તે કરવી વધુ સહેલી બનશે. ખુરશીમાં આરામથી (અઢેલીને) બેસો અને તમારી આંખો બંધ . કરી દો. 99થી 70 સુધી) ઊલટા ગણવા માંડો. તમારી શ્વસનક્રિયા સાથે તાલમેલ રાખી ધીમેથી ગણતરી કરો.
• (તમે) એક સુંદર સીડીનાં પગથિયાં ઊતરી રહ્યા છો એવી કલ્પના કરતાં કરતાં 69થી 30 સુધી (ઊલટી) ગણતરી કરો. શ્વાસ લેતાં લેતાં તમે સમયસર નીચે ઊતરી જાઓ છો તેવો અનુભવ કરો. તમારી સમક્ષ એ ભવ્ય સીડી લંબાતી જ જતી હોય એવું નિહાળો (કલ્પના કરો.) કલ્પના કરો કે એ પગથિયાં ગાલીચો પાથરેલાં છે કે જેથી તમારી પ્રગતિ (વિચારણા) શક્ય એટલી અનાયાસ બને.
• તમે એક ગાલીચો બિછાવેલી રૂમ (કે જેમાંથી બહારનાં કુદરતી દશ્ય દેખાઈ રહ્યાં છે) જેવડી વિશાળ લિફ્ટમાં વધુ નીચે ઊતરી રહ્યા : છો એવી કલ્પના કરતાં કરતાં 29થી 6 સુધી ગણતરી કરો. તમારા શ્વાસની સાથે તાલ મેળવતાં (અંક-અંતરમાં) એકધારો ઘટાડો થઈ રહ્યો છે એવું અનુભવો.
• જેવા તમે o પર પહોંચો છો, લિફ્ટનાં બારણાં ખૂલી જાય છે અને તમને રુચિકર ફર્નિચર ધરાવતા રૂમમાં (તમે) પ્રવેશો છો. તેમાં બધી જ તમારી પસંદગીની ચીજવસ્તુઓ છે અને એ સંપૂર્ણ ખાનગી છે. તમારા રૂમમાં તમે એક આરામદાયક ખુરશી લો તેમાં બેસી જાઓ.
• તમે (સંપૂર્ણ) આરામ અને તાજગીનો અહેસાસ ન કરો ત્યાં સુધી તમારી કલ્પનામાં જ રહો, ત્યારબાદ તમારી આંખો ફરીથી ઉઘાડો. સ્કીન કવાયતઃ
જ્યારે તમારા (મન) પર લાગણીઓ હાવી થઈ જાય ત્યારે સ્પષ્ટપણે વિચારવું લગભગ અશક્ય થઈ જાય છે. એ પછી મૂર્ખામીભર્યા નિર્ણયો લેવાનું કે તમારા હિતમાં નથી એવી બાબતોને સ્વીકારી લેવાનું ખૂબ જ સરળ થઈ જાય છે. આ સ્ક્રીન કવાયત તમને કેવી રીતે પરત આવવું અને વર્તમાન પરિસ્થિતિમાંથી તમારી જાતને ભાવાત્મક રીતે અલગ કેવી રીતે કરવી એ દર્શાવે છે, કે જેથી શું ચાલી રહ્યું છે તેનો તમને સ્પષ્ટ ખ્યાલ આવે.
બહારની (ત્રીજી) વ્યક્તિના મતને ધ્યાનમાં લો અને બીજી વ્યક્તિને તમારી સ્થિતિમાં રાખીને કલ્પના કરશો તો તમારા તણાવની સમસ્યા માટે એક નવું યથાર્થ દર્શન થશે, જેથી તમે તમારે) શું કરવાની જરૂરિયાત છે એ બાબતે) શાંતિથી મૂલ્યાંકન કરી શકશો.
આંખો બંધ કરીને તમને અત્યારે જે પરિસ્થિતિથી તણાવ થઈ રહ્યો છે તેને વિશે વિચારો. જાણે કે તમે (કોઈ) ફિલ્મ જોતા હો એ રીતે તમારા માનસપટલ પર આ પરિસ્થિતિને કાલ્પનિક રીતે અંકિત કરો. તેમાં તમને જે થવાનું છે એનો ડર છે તે (બાબતો) નહીં, પરંતુ જે થઈ ચૂક્યું છે માત્ર તે(બાબતો)નો સમાવેશ કરો.
• તમારા જ લિંગની ફિલ્મમાં દર્શાવેલ વ્યક્તિ તમે પોતે જ છો એમ માની લો. તમે બહારના દર્શક (નિરીક્ષક) તરીકે રહીને જ ફિલ્મ નિહાળો. ફિલ્મમાં જે ચાલી રહ્યું છે, તેનો તમને કેવો અહેસાસ થાય છે? તમારી જાતને ફિલ્મમાંની જે વ્યક્તિને સ્થાને મૂકી છે તેને તમે શી સલાહ આપશો?
• ફરી તમારી આંખો ખોલી દો અને (પેલી સ્ક્રીન પરની વ્યક્તિને) જે સલાહો આપી એ પ્રમાણે વર્તવાનું શરૂ કરી દો. સફળતાની પૂર્વધારણા (કરો): જ્યારે (આપણું) જીવન અતિશય પ્રક્ષુબ્ધ બની જાય ત્યારે આપણે માનસિક મૂંઝવણમાં મુકાઈ જઈએ છીએ. કશુંય સરળ અને હકારાત્મક લાગતું નથી. નકારાત્મકતા ઘર કરી બેસે છે અને સાંપ્રત સમસ્યાઓમાંથી કોઈ રસ્તો નીકળતો દેખાતો નથી. આપણે સફળતાની પૂર્વધારણાની તરકીબથી હકારાત્મકતાનો સ્રોત શરૂ કરી શકીએ છીએ.
• ખુરશીમાં આરામથી (અઢેલીને) બેસો અને તમારી આંખો બંધ E કરી દો. તમે જે કાંઈ મેળવ્યું છે એ કેવું લાગે છે તેનો અનુભવ (તમે) તમારી સમગ્ર બુદ્ધિગ્રાહ્યતાથી કરો અને તેનાથી પરિણમતી રાહત અને આનંદની લાગણીને માણો.
• મનમાં સતત હકારાત્મક લાગણીનો ભાવ રાખો અને (એ લાગણી | ભાવને) તમે જ્યાં પણ હો ત્યારે હરદમ તમારા મનમાં સ્થિર કરો.
• ફરી એક વાર તમારી આંખો ખોલો. ખાતરી કરી લો કે તમે કરેલી ધારણાઓમાં આ પરિસ્થિતિઓનો હલ કેવી રીતે નીકળશે એ બાબતે તમે ગૂંચવાઈ તો નથી ગયા ને. તમે અગર દઢનિશ્ચયી હશો તો પરિસ્થિતિ આપમેળે તેનો હલ શોધી લેશે. જો તમે હકારાત્મક પરિણામ અંગે (એકચિત્ત) (કૃતનિશ્ચયી) હશો તો તમે વધુ સ્પષ્ટપણે વિચારી શકશો અને વધુ સારા નિર્ણયો લઈ શકશો, જે તમને અંતે અપેક્ષિત પરિણામો તરફ દોરી જશે.
જો ઘણાં જુદાં જુદાં હકારાત્મક પરિણામોની શક્યતા લાગતી હોય તો તમે આજે તેમના માત્ર એક પર જ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરો અને બીજા વિશે બીજા દિવસે વિચારજો. આ કોઈ એવી કવાયત નથી કે જેનાથી ભવિષ્યની સાચી આગાહી થઈ શકે, પણ મનમાંથી નકારાત્મક – વિચારોને જાકારો આપવાનો અને હકારાત્મક સ્થિતિ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનો એક ઉપક્રમ છે.