Gujarat Board GSEB Solutions Class 8 Sanskrit Chapter 6 विनोदपद्यानि Textbook Exercise Important Questions and Answers, Notes Pdf.
Gujarat Board Textbook Solutions Class 8 Sanskrit Chapter 6 विनोदपद्यानि
GSEB Solutions Class 8 Sanskrit विनोदपद्यानि Textbook Questions and Answers
1. Pronounce the following words properly :
નીચેના શબ્દોનું મોટેથી ઉચ્ચારણ કરો :
कन्याराशिस्थितो, पूजामपे।ते, टकटकायते, भिन्द्यात्, कुर्याद्रासभरोहणम्, उष्ट्राणाम्, प्रशंसन्ति, कुलमिच्छन्ति, मिष्टान्नमितरे, नमस्तुभ्यम्।
उत्तर:
(Under the guidance of your Sanskrit teacher, pronounce the given words loudly and clearly thrice.)
2. Split Sandhi of the following words:
નીચેના શબ્દોની સંધિ છૂટી પાડો :
- पूजामपे।ते,
- कुलमिच्छन्ति,
- मिष्टान्नमितरे
उत्तर:
- पूजामपेक्षते – पूजाम् + अपेक्षते
- कुलमिच्छन्ति – कुलम् + इच्छन्ति
- मिष्टान्नमितरे – मिष्टान्नम् + इतरे
3. Join the following words:
નીચેના શબ્દોની સંધિ કરો :
- कः + अपि
- यमः + तु
- नमः + तुभ्यम
उत्तर:
- कः + अपि – कोऽपि
- यमः + तु – यमस्तु
- नमः + तुभ्यम् – नमस्तुभ्यम्
4. Complete the following shlokas :
શ્લોકપૂર્તિ કરો :
પ્રશ્ન 1.
सदा वक्री _________________________ दशमो ग्रहः।।
उत्तर:
सदा वक्री सदा क्रूरः कन्याराशिस्थितः सदा।
सदा पूजामपेक्षते जामाता दशमो ग्रहः।।
પ્રશ્ન 2.
कन्या वरयते _________________________ जनाः।।
उत्तर:
कन्या वरयते रूपं माता वित्तं पिता श्रुतम्।
बान्धवाः कुलमिच्छन्ति मिष्टान्नमितरे जनाः।।
પ્રશ્ન 3.
टका धर्मः ………. टकटकायते॥
उत्तर:
टका धर्मः टका कर्म टका हि परमं तपः।
यस्य हस्ते टका नास्ति हाटके टकटकायते।।
પ્રશ્ન 4.
घटं भिन्द्यात् ………. पुरुषो भवेत्।।
उत्तर:
घटं भिन्द्यात् पटं छिन्द्यात् कुर्याद्रासभरोहणम्।
येन केन प्रकारेण प्रसिद्धः पुरुषो भवेत्।।
પ્રશ્ન 5.
वैद्यराज ……… धनानि च।
उत्तर:
वैद्यराज नमस्तुभ्यं यमराजसहोदर।
यमस्तु हरति प्राणान् वैद्यः प्राणान् धनानि च।।
5. Copy out the following words:
નીચેના શબ્દોનું અનુલેખન કરો :
भिन्द्यात्, प्रशंसन्ति, नमस्तुभ्यम्, उष्ट्राणाम्।
उत्तर:
(Note : Write the words given above in your notebook in readable handwriting.)
6. Frame the new sentences replacing the underlined words given in the brackets:
રેખાંકિત પદોના સ્થાને કૌંસમાં આપેલ પદોનો ઉપયોગ કરી નવાં વાક્યો લખો :
- सदा पूजाम् अपे।ते । (धनम्, सुखम्, सम्मानम्)
- कुर्यात् रासभे आरोहणम् । (अश्वे, गजे, बलिवर्दे )
- बान्धवाः कुलम् इच्छन्ति (धनम्, वस्त्रम्, विद्याम्)
उत्तर:
- सदा पूजाम् अपेक्षते। (धनम्, सुखम्, सम्मानम्)
New sentences : सदा धनम् अपेक्षते। सदा सुखम् अपेक्षते। सदा सम्मानम् अपेक्षते। - कुर्यात् रासभरोहणम्। (अश्व, गज, बलीवर्द)
New sentences : कुर्यात् अश्वरोहणम्। कुर्यात् गजारोहणम्। कुर्यात् बलीवारोहणम्। - बान्धवाः कुलम् इच्छन्ति। (धनम्, वस्त्रम्, विद्याम्)
New sentences : बान्धवाः धनम् इच्छन्ति। बान्धवाः वस्त्रम् इच्छन्ति। बान्धवाः विद्याम् इच्छन्ति।
Activity
- Present the shlokas given here in the school programme.
- Discuss the fun reflecting from the given shlokas.
- Collect such type of shlokas and present them in the class-room.
Sanskrit Digest Std 8 GSEB विनोदपद्यानि Additional Questions and Answers
1. Answer the following questions in Sanskrit :
પ્રશ્ન 1.
कन्याराशिस्थितः जामाता सदा कीदृशः?
उत्तर:
कन्याराशिस्थितः जामाता सदा वक्री, सदा क्रूरः च अस्ति।
પ્રશ્ન 2.
कः दशमः ग्रहः अस्ति?
उत्तर:
जामाता दशमः ग्रहः अस्ति।
પ્રશ્ન 3.
जामाता सदा किम् अपेक्षते?
उत्तर:
जामाता सदा पूजाम् अपेक्षते।
પ્રશ્ન 4.
यस्य हस्ते टका नास्ति, सः हाटके किं करोति?
उत्तर:
यस्य हस्ते टका नास्ति, सः हाटके टकटकायते।
પ્રશ્ન 5.
पुरुषः केन प्रकारेण प्रसिद्धः भवेत्?
उत्तर:
पुरुषः येन केन प्रकारेण प्रसिद्धः भवेत्।
પ્રશ્ન 6.
उष्ट्राणां विवाहेषु के गीतं गायन्ति?
उत्तर:
उष्ट्राणां विवाहेषु गर्दभाः गीतं गायन्ति।
પ્રશ્ન 7.
कन्या किं वरयते?
उत्तर:
कन्या रूपं वरयते।
પ્રશ્ન 8.
वैद्यः कस्य सहोदरः अस्ति?
उत्तर:
वैद्यः यमराजस्य सहोदरः अस्ति।
પ્રશ્ન 9.
de: foto for a fa?
उत्तर:
वैद्यः प्राणान् धनानि च हरति।
2. Answer each of the following questions in one sentence in English:
Question 1.
Who always expects to be served and felicitated ?
Answer:
A son-in-law always expects to be served and felicitated.
Question 2.
What is the status in society of a person who has no money ?
Answer:
A person who has no money is not respected by anyone in society.
Question 3.
How should man become famous ?
Answer:
Man should become famous by smashing an earthen pot, by ripping cloth or by riding on a donkey.
Question 4.
Who sing in the marriage ceremonies of camels ?
Answer:
Donkeys sing in the marriage ceremonies of camels.
Question 5.
While deciding a girl’s marriage, what do the girl, her father and mother like?
Answer:
While deciding a girl’s marriage, a girl likes looks, a mother to wealth and a father likes the education (knowledge).
Question 6.
What is the difference between a vaidya – doctor and Lord Yama?
Answer:
The difference between a vaidya – doctor and Lord Yama is Lord Yama only takes away life; while a doctor takes away both life and money too.
3. Choose the correct option for the answer of each of the questions given below :
પ્રશ્ન 1.
किं परमं तपः विद्यते?
A. धर्म:
B. टका
C. कर्म
D. उद्यमः
उत्तर:
B. टका
પ્રશ્ન 2.
हाटके कः टकटकायते?
A. अधार्मिकः
B. निरुद्यमः
C. निर्धनः
D. धनिकः
उत्तर:
C. निर्धनः
પ્રશ્ન 3.
पिता किं वरयते?
A. रूपम्
B. श्रुतम्
C. वित्तम्
D. कुलम्
उत्तर:
B. श्रुतम्
પ્રશ્ન 4.
बान्धवाः किं वरयन्ते?
A. मिष्टान्नम्
B. वित्तम्
C. श्रुतम्
D. कुलम्
उत्तर:
D. कुलम्
પ્રશ્ન 5.
यमः किं हरति?
A. प्राणान्
B. धनानि
C. श्रुतम्
D. सर्वस्वम्
उत्तर:
A. प्राणान्
પ્રશ્ન 6.
वैद्यः कस्य भ्राता अस्ति?
A. यमराजस्य
B. जीवस्य
C. प्राणानाम्
D. धनानाम्
उत्तर:
A. यमराजस्य
પ્રશ્ન 7.
‘मिष्टान्नमितरे’ Disjoin the Sandhi.
A. मिष्टान्न + मितरे
B. मिष्टान्नम् + इतरे
C. मिष्टान्न + अन्तरे
D. मिष्टान्न + अमितरे
उत्तर:
B. मिष्टान्नम् + इतरे
પ્રશ્ન 8.
……………………………. सदा पूजाम् अपेक्षते।
A. वैद्यराज
B. भ्राता
C. जामाता
D. श्वसुरः
उत्तर:
C. जामाता
પ્રશ્ન 9.
यस्य …………………………………….. टका नास्ति (सः) हाटके टकटकायते।
A. हस्तम्
B. हस्ते
C. हस्तस्य
D. हस्ताभ्याम्
उत्तर:
B. हस्ते
પ્રશ્ન 10.
प्राणान् धनानि च कः हरति?
A. यमः
B. वृद्धः
C. वैद्यः
D. जनः
उत्तर:
C. वैद्यः
4. Fill in the blanks with appropriate words from the bracket : (स्थितः, हस्ते, प्रशंसन्ति, छिन्द्यात्, मिष्टान्नम्, गर्दभाः, गीतम्)
- यस्य ……………………………………….. टका नास्ति, स हाटके किं करोति।
- पुरुषः घटं भिन्द्यात् पटं च ………………………………………..
- उष्ट्राणां विवाहेषु ……………………………………….. गीतं गायन्ति।
- इतरे जनाः ……………………………………….. इच्छन्ति।
- परस्परं ……………………………………….. ‘अहो रूपम्! अहो ध्वनिः!’
- जामाता सदा कन्याराशि ……………………………………….. वर्तते।
उत्तर:
- यस्य हस्ते टका नास्ति, स हाटके किं करोति?
- पुरुषः घटं भिन्द्यात् पटं च छिन्द्यात्।
- उष्ट्राणां विवाहेषु गर्दभाः गीतं गायन्ति।
- इतरे जनाः मिष्टान्नम् इच्छन्ति।
- परस्परं प्रशंसन्ति ‘अहो रूपम् ! अहो ध्वनिः!’
- जामाता सदा कन्याराशि स्थितः वर्तते।
5. write ‘आम्’ against the true statement and ‘न’ against the false statement given below :
- जामाता सदा तिरस्कारम् अपेक्षते।
- टका हि परमं कर्म वर्तते।
- पुरुषः सदैव प्रसिद्धः भवति।
- उष्ट्राणां विवाहे वानराः गीतं गायन्ति।
- उष्ट्राः गर्दभाः च परस्परं प्रशंसन्ति।
- कन्या रूपं वरयते।
- विवाहे बान्धवाः मिष्टान्नम् इच्छन्ति।
- वैद्यः यमराजस्य सहोदरः वर्तते।
उत्तर:
- जामाता सदा तिरस्कारम् अपेक्षते। (न)
- टका हि परमं कर्म वर्तते। (आम्)
- पुरुषः सदैव प्रसिद्धः भवति। (न)
- उष्ट्राणां विवाहे वानराः गीतं गायन्ति। (न)
- उष्ट्राः गर्दभाः च परस्परं प्रशंसन्ति। (आम्)
- कन्या रूपं वरयते। (आम्)
- विवाहे बान्धवाः मिष्टान्नम् इच्छन्ति। (न)
- वैद्यः यमराजस्य सहोदरः वर्तते। (आम्)
6. Join ‘A’ Section with ‘B’ Section properly:
| ‘A’ Section | ‘B’ Section |
| (१) सदा वक्री सदा क्रूरः | (१) ‘अहो रूपम्! अहो ध्वनिः!’ |
| (२) परस्परं प्रशंसन्ति | (२) मिष्टान्नमितरे जनाः। |
| (३) बान्धवाः कुलमिच्छन्ति | (३) कुर्याद्रासभरोहणम्। |
| (४) घटं भिन्द्यात् पटं छिन्द्यात् | (४) कन्याराशिस्थितः सदा। |
| (५) हाटके टकटकायते। |
उत्तर:
| (१) सदा वक्री सदा क्रूरः | कन्याराशिस्थितः सदा। |
| (२) परस्परं प्रशंसन्ति | ‘अहो रूपम्! अहो ध्वनिः!’ |
| (३) बान्धवाः कुलमिच्छन्ति | मिष्टान्नमितरे जनाः। |
| (४) घटं भिन्द्यात् पटं छिन्द्यात् | कुर्याद्रासभरोहणम्। |
7. Write similar words of following Sanskrit words :
- बान्धवः – स्वजनः, परिजनः
- कुलम् – वंशम्, गोत्रम्
- वित्तम् – धनम्, टका
- गर्दभः- रासभः, खरः
- पिता – जनकः, तात:
- पटम् – वस्त्रम्, अम्बरम्
8. write English meaning of given words :
- जामाता – Son-in-law
- रासभः – Donkey
- हाटके – In the market
- सहोदरः – Brother
- उष्ट्र: – Camel
- पटम् – Cloth
- वित्तम् – Money, Wealth
- श्रुतम् – Knowledge
9. Recognize the following action verbs and write :
- गायन्ति – Present tense, third person plural of the root गै (१ प.).
- वरयते – Parasmaipadi present tense, third person singular of the root वृ (१० उ.).
- अपेक्षते – Present tense, third person singular of the root अप + ईक्ष (१ आ.).
- इच्छन्ति – Present tense, third person plural of the root इष्-इच्छ (१ प.).
10. Recognize the cases of following words :
- पूजाम् – पूजा Accusative singular of आ-कारान्त feminine.
- प्रकारेण – प्रकार: Instrumental singular of अ-कारान्त masculine.
- धर्मः- धर्मः Nominative singular of अ-कारान्त masculine.
- विवाहेषु – विवाहः Locative plural of अ-कारान्त masculine.
- हस्ते – हस्तः Locative singular of अ-कारान्त masculine.
- गर्दभाः- गर्दभः Nominative plural of अ-कारान्त masculine.
11. Disjoin the Sandhi of given words :
- दशमो ग्रहः- दशमः + ग्रहः
- परमं तपः- परमम् + तपः
- नास्ति – न + अस्ति
- कुर्याद्रासभरोहणम् – कुर्यात् + रासभरोहणम्
- पुरुषो भवेत् – पुरुषः + भवेत्
- उष्ट्राणां हि – उष्ट्राणाम् + हि
- परस्परं प्रशंसन्ति – परस्परम् + प्रशंसन्ति
ज्ञातव्यम् (Fit to be Known)
षोडश संस्काराः (Sixteen Rituals)
(Right from conception until death the following sixteen rituals are done on every human being 🙂
- गर्भाधानम्
- पुंसवनम्
- सीमन्तः
- जातकर्म
- नामकरणम्
- कर्णवेधः
- निष्क्रमणम्
- अन्नप्राशनम्
- चूडाकर्म
- विद्यारम्भः
- उपनयनम्
- वेदारम्भः
- केशान्तः
- समावर्तनम्
- विवाहः
- अन्त्येष्टिः
ज्ञातव्यम्
The names of the seven great sages are as follows :
- कश्यपः
- गौतमः
- अत्रिः
- जमदग्निः
- भरद्वाजः
- वसिष्ठः and
- विश्वामित्रः
विनोदपद्यानि Summary in Hindi
‘Sarcasm’ means ‘ironically scornful remark(s)’ or words that mock / ridicule.
In this chapter six characters have been spoken about. They have been presented in six verses that make ‘ironically scornful remarks about each :
- The son-in-law is called the tenth’ planet (UE).
- The person who does not have money (2061) is not respected in this society.
- Man should gain fame by hook or by crook.
- Donkeys singing at the marriage ceremony of camels ! Each praises the other !
- A girl likes the looks, a mother the wealth, a father the education, relatives like the family and others like only the sweet dishes !
- A doctor is called the brother of Lord Yama (Yamraj – Lord of death), because Yama takes away life, but a doctor takes away life as well as wealth !
विनोदपद्यानि अन्वयः, शब्दार्थाः अनुवादश्च
1. अन्वयः – सदा वक्री, सदा क्रूरः, सदा कन्याराशिस्थितः। (सः) सदा पूजाम् अपेक्षते। (एतादृशः) जामाता दशमः ग्रहः (अस्ति)।
अनुवादः Always crooked, always cruel (and) always residing in the ‘Kanyarashi’, (he) who always expects to be served and felicitated! (Thus) a son-in-law is the tenth planet (दशमः ग्रहः)!
અનુવાદઃ હંમેશાં વાંકો, હંમેશાં ક્રૂર (અને) હંમેશાં કન્યા રાશિમાં રહેલો (તે) હંમેશાં આદર-સત્કારની અપેક્ષા રાખે છે! (આવો) જમાઈ દસમો ગ્રહ છે!
2. अन्वयः – टका धर्मः, टका कर्म, टका हि परमम् तपः (अस्ति)। यस्य हस्ते टका न अस्ति, (सः) हाटके टकटकायते।
अनुवादः – Money is religion, money is duty, money is the highest penance. The one in whose hand there is no money, wanders aimlessly in the market !
અનુવાદઃ પૈસા ધર્મ છે; પૈસા કર્મ છે; પૈસા જ શ્રેષ્ઠ તપ છે. જેના હાથમાં પૈસા નથી, તે બજારમાં ભટક્યા કરે છે!
3. अन्वयः – घटम् भिन्द्यात्, पटम् छिन्द्यात्, रासभरोहणम् कुर्यात्। येन केन प्रकारेण पुरुषः प्रसिद्धः भवेत्।
अनुवादः -By smashing an earthen pot; by ripping cloth; (or) by riding on a donkey. Man should become famous in any (i.e. by hook or crook) way.
અનુવાદઃ ઘડો ફોડી નાખવો; વસ્ત્ર ફાડી નાખવું; ગધેડા ઉપર સવારી કરવી. ગમે તે રીતે (કોઈ પણ પ્રકારે) પુરુષે પ્રસિદ્ધ થવું જોઈએ.
4. अन्वयः – हि उष्ट्राणाम् विवाहेषु गर्दभाः गीतम् गायन्ति। (ते) परस्परम् प्रशंसन्ति – अहो रूपम्! अहो ध्वनिः!
अनुवादः – Really, donkeys sing in the marriage ceremonies of camels! (They) praise each other : “Oh, what a (beautiful) form !” “Oh, what a (sweet) voice !”
અનુવાદઃ ખરેખર ઊંટોના વિવાહ પ્રસંગોમાં ગધેડાઓ ગીત ગાય છે! (તેઓ). એકબીજાના વખાણ કરે છે કે, “વાહ, કેવું (સુંદર) તમારું રૂપ છે!” “વાહ, કેવો (મધુર) તમારો અવાજ છે!”
5. अन्वयः – कन्या रूपम्, माता वित्तम्, पिता (च) श्रुतम् वरयते। बान्धवाः कुलम्, इतरे जनाः (च) मिष्टान्नम् इच्छन्ति।
अनुवादः – A girl likes (gives importance to) looks, a mother to wealth and a father likes the education. The relatives give importance to the (high status) of the family while other want sweet dishes !
અનુવાદઃ કન્યા રૂપને, માતા ધનને અને પિતા ભણતરને પસંદ કરે છે. સગાંવહાલાં (ઊંચું) કુળ અને બીજા લોકો મીઠાઈ ઇચ્છે છે!
6. अन्वयः – (हे) यमराजसहोदर वैद्यराज! तुभ्यम् नमः (अस्तु)। यमः तु प्राणान् हरति, वैद्यः प्राणान् धनानि च (हरति)।
अनुवादः – Oh! Great doctor ! A real brother of Yamaraj! Salute to you. Yama only takes away life; (while) a doctor takes away (both) life and money too!
અનુવાદઃ હે યમરાજના સગા ભાઈ મહાન વૈદ્ય (ડૉક્ટર)! તમને નમસ્કાર (હો). યમ તો (માત્ર) પ્રાણ હરી લે છે; જ્યારે) વૈદ્ય પ્રાણી અને ધનસંપત્તિ (બંને) હરી લે છે!